فاطمه اوانی - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
فرهاد درودگریان - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

بر اساس آموزه های عرفانی، خودشناسی، یکی از مهم ترین موضوعات عرفانی تلقی و در بسیاری از طریقت های عرفانی با شناخت نفس و معرفت حق قرین دانسته شده است، به گونه ای که عارفان از بین راه های خداشناسی، به خودشناسی اهمیت بیشتری می دهند. به همین علت در تحقیق حاضر موضوع از منظر دو حکیم و در دو سرزمین بررسی و تطبیق شده است. هدف مقاله حاضر، مطالعه مفهوم «خودشناسی» در نظام فکری و اندیشگی مولوی و کازانتزاکیس است. مسئله ای که در این زمینه مطرح می شود، آن است که خودشناسی و نحوه دستیابی به آن نزد مولانا و کازانتزاکیس چه هم­سانی ها و تفاوت هایی دارد؟ روش این پژوهش کیفی بوده و از تحلیل و توصیف داده های مربوط به این دو ادیب استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد، مولوی و کازانتزاکیس راه رسیدن به خودشناسی را در ریاضت، فقر و صبر می دانستند. وجه مشترک شناخت «خود» از نظر مولوی و کازانتزاکیس روبروسازی مستقیم شخص با فطرت الهی، تربیت عقل و آگاهی از پدیده های طبیعی است و بیشتر بر معرفت شهودی تاکید دارد و با تربیت سالک عارف به فناءفی­الله می رسد که نتیجه آن خودشناسی فردی است.

خودشناسی, شناخت نفس, مولوی, کازانتزاکیس, مطالعه تطبیقی