محمود فیض - دانشکده مهندسی نساجی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران
کامران متین - دانشکده مهندسی نساجی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

پلی استر به پلیمرهایی گفته میشود که دارای گروه استر در زنجیره اصلی خود باشند. این گروه استری حاصل واکنش بین الکل های دو ظرفیتی و کربوکسیلیک اسیدهای دو ظرفیتی میباشد در صنعت نساجی معمولا منظور از الیاف پلی استر الیاف تهیه شده از پلی اتیلن ترفتالات میباشد. اولین بار در سال 1927کاروتز پلی استر را از گلیکول ها و اسید های دو ظرفیتی تهیه نمود که بعلت نقطه ذوب پایین عملا قابل رسیدن نبود. در سال 1941 وین فیلد و نیکسون با استفاده از ترفتالیک اسید و اتیلن گلیکول پلی استر را در آزمایشگاه تهیه و در سال 1953 شرکت دوپونت آنرا به تولید انبوه رسانید. تحقیقات نشان دادند که وجود حلقه آرومایتک در پلی استر با وزن ملکولی بالا باعث افزایش دمای ذوب و پایداری و استحکام آن میگردد. در الیاف پلی استر زنجیرهای ملکولی به صورت کاملا فشرده در کنار یکدیگر قرار دارند. و بعلت شکل زیگ زاگی زنجیرها و تمایل به حفظ این حالت فضای مناسبی برای قرار گیری مولکول رنگ در میان آنها وجود ندارد. و در شرایط معمولی نفوذ ملکول رنگ در لیف براحتی انجام نمیگردد.رنگینه های مناسب برای الیاف پلی استر: بعلت عدم نفوذ ملکولهای آب به الیاف پلی استر استفاده از رنگینه های محلول در آب مناسب نیست مناسب ترین رنگینه برای رنگرزی پلی استر رنگینه های دیسپرس هستند که غیر محلول در آب بوده و نسبت به الیاف هیدروفوب تمایل داشته و معمولا در یک دیسپرسیون ابی رقیق بکار گرفته میشوند. این رنگ ها دارای محدوده وسیعی از نظر فام رنگی هستند. عمق رنگی آنها بر روی الیاف پلی استر خوب و دارای ثبات مناسب در رابطه با موارد مصرف مختلف برای آن میباشند.رنگرزی الیاف پلی استر: روشهای بکار رفته در رنگرزی الیاف پلی استر بشرح زیر میباشند.الف-رنگرزی با کاریر: به دلیل اینکه در دمای کمتر از 98 درجه نفوذ رنگ دیسپرس بسیار بسختی صورت میگیرد از موادی بنام کاریر جهت افزایش سرعت نفوذ رنگ به درون لیف استفاده میگردد. این مواد میتواند گروه های شیمیایی فنولیک و آمین های نوع اول هیدروکربن و استری را دربر داشته باشند.ب- رنگرزی در دمای بالا HT: تجارب نشان داده که سرعت رنگرزی با رنگ های دیسپرس برای هر درجه افزایش بین (95و130) درجه دو برابر میشود. بنا بر همین تجارب سرعت رنگرزی در درجه حرارت های بالا در برخی موارد 450 مرتبه بیشتر از درجه حرارت های پایین میشود. رنگرزی در دمای بالای پلی استر مزایایی دارد از جمله اینکه سمی نبوده، مشکلات زیست محیطی کمتری داشته، سلامتی انسان را کمتر تهدید کرده و نایکنواختیهای سطح لیف بهتر پوشش داده میشود. البته این روش بدلیل گران قیمت بودن ماشین آلات کمتر متداول است.ج-روش پد ترموفیکس: دراین روش نفوذ رنگینه به داخل لیف توسط گرمای خشک صورت میگیرد. در دمای بالا رنگینه دیسپرس از فرم فیزیکی جامد به گاز تبدیل میشود و به داخل لیف نفوذ میکند.