ویدا سبزواری بیدختی - دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
سعید روزبهانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران( نویسنده مسوول)
ابوالقاسم امیراحمدی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
محمد داوودی - دانشگاه حکیم سبزواری

نظریه استدلال یا استدلال ورزی، مطالعه ای بین رشته ای است که می توان ازطریق آن و با استنتاج منطقی، به نتیجه خاصی رسید. استنتاج منطقی بدین معنا است که ادعاهایی، چه صحیح چه غلط، مبتنی بر مقدماتی مطرح می شود. این فرایند در علوم انسانی، مناظره های مدنی، مباحثه و گفتگو کاربرد داشته و هدف از آن غالبا اقناع مخاطب و دفاع از اعتقادات ویا منافع طرفین است. یکی ازنظریه های معروف، نظریه استدلال ورزی تولمین است که دارای شش مولفه دعا، داده ها، برهان، پشتوانه برهان، ردیه یا نقیض برهان و شاخص های قطعیت کلام می باشد که سه مورد اول حضور قطعی و مابقی، اختیاریا ند. این پژوهش تحلیلی توصیفی که بر محور نظریه ادبی می باشد، با هدف تحلیل و واکاوی چند قطعه برگزیده از اشعار (مجموعه های دعاوی و توصیه های) سیاسی، اخلاقی و اعتقادی فیلیس ویتلی؛ ویتلی، شاعر آفریقایی آمریکایی(۱۷۷۳) از سه جنبه الف) شناسایی برهان ها، ب) شناسایی دعاوی و زمینه آنها و ج) لحن و قطعیت کلام مورد توجه قرارگرفته-است. نتایج حاصل از این بحث، مشخص می سازد که دعاوی و توصیه های ویتلی با زبانی ساده و به دور از تصنع و تکلف ادبی بازنویسی شده و نسبت به تعداد قطعات، دارای تنوع بسیار زیادی هستند. دعاوی مذکور، نشان ازآن دارد که ویتلی در زمره وظیفه گرایان قاعده نگر که گرایشی از هنجارشناسان اخلاق هستند، می باشد. در نمونه اشعار بررسی شده، برهان های متعددی شناسایی شده غالبا ازنوع عقلی بوده و به صورت تلویحی و ضمنی مورد اشاره قرارگرفته اند. هرچند ویتلی، در بیان توصیه های خود به افراد صاحب مسند و عالی رتبه، از ساخت های محافظه کارانه دعایی، تعجبی، مبالغه و سوال خطابی بهره می برده، ولی، غالبا ترجیح می داده از ساختار قاطع خبری استفاده کند که ذاتا نیازی به تقویت کننده ندارد. در مجموع، ویتلی در اشعار منتخب، لحن قاطع، بااطمینان و باثباتی دارد.

استدلال, فیلیس ویتلی, نظریه, تولمین, تحلیل