فریبا اسفندیاری دارآبادی - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی
ابراهیم بهشتی جاوید - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه محقق اردبیلی

زمین ­لغزش به عنوان یکی از فرآیندهای مورفودینامیک و از جمله مخاطرات پراهمیت از نظر تلفات جانی، مالی و تعداد وقوع است. در این پژوهش پهنه­ بندی پتانسیل وقوع زمین لغزش در منطقه ­ی گردنه­ ی حیران اردبیل مورد مطالعه قرار گرفته است. جهت انجام این کار از ترکیب مدل­های چندمعیاره (فرآیند تحلیل شبکه) و آماری (قضیه ­ی بیز) و ۱۲ پارامتر شیب زمین، جهت شیب، کاربری زمین، سنگ­شناسی، بارش، شاخص تراکم پوشش گیاهی (NDVI)، شاخص طول شیب (LS)، شاخص رطوبت توپوگرافیک (TWI)، شاخص قدرت آبراهه (SPI)، فاصله از جاده، فاصله از گسل و فاصله از آبراهه استفاده شده است. جهت به دست آوردن وزن کلاس­های هر یک از پارامترهای مستعدکننده­ی زمین­ لغزش و اعتبارسنجی نقشه­ ی نهایی از لایه­ی زمین لغزش­ها ی رخ داده در منطقه استفاده شده که از این بین ۷۰ درصد زمین لغزش­ها برای اجرای مدل و ۳۰ درصد دیگر برای اعتبارسنجی به کار رفته است. نتیجه­ ی کار به صورت یک نقشه ­ی طبقه ­بندی شده در پنج طبقه است که به ترتیب پهنه­ های با پتانسیل وقوع زمین لغزش بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد را شامل می­شود. با توجه به نقشه­ی به دست آمده ۳/۲۶ درصد از اراضی محدوده­ی مورد مطالعه به عنوان منطقه­ای با پتانسیل خیلی زیاد و زیاد برای وقوع زمین­ لغزش در نظر گرفته شده­اند. این مناطق عمدتا مناطق حاشیه ­ی محور مواصلاتی اردبیل-آستارا را شامل می­شود. به خاطر حجم زیاد ساخت و سازهای حاشیه جاده، همچنین به خاطر به هم زدن شیب طبیعی زمین برای جاده­ سازی و عریض­کردن آن، اکثر زمین­لغزش­ها نیز در این مناطق رخ داده است. کاربری زمین در این مناطق عمدتا از نوع جنگل تنک، مرتع و کشاورزی بر روی دامنه­ ها می­باشد. ارزیابی نقشه­ ی پهنه ­بندی شده با استفاده از ۳۰ درصد زمین­ لغزش­های منطقه انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده از این ارزیابی و قرارگیری درصد قابل توجهی از زمین لغزش­ها در طبقه با حساسیت زیاد و خیلی زیاد (۶/۷۷) می­توان گفت دقت مدل­های به کار رفته در پهنه ­بندی حساسیت وقوع زمین­ لغزش قابل قبول و خوب است.

: زمین لغزش, قضیه ی بیز, فرآیند تحلیل شبکه, گردنه ی حیران