رقیه حسن پور - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، مازندران، ایران
فائزه زعفریان - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، مازندران، ایران
محمد رضوانی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد قایمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قایمشهر، مازندران، ایران
بهی جلیلی - گروه علوم خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، مازندران، ایران

اهداف: گیاه پالایی یکی از بوم سازگارترین و ارزان ترین روش های پاکسازی آلاینده های سمی خاک مانند سرب است. انتخاب گیاهان دارویی تولید کننده اسانس در چنین شرایطی مورد توجه زیادی قرار گرفته است. لذا به منظور بررسی پتانسیل سه گیاهان بومی و دارویی پونه آبی (Mentha aquatica L.)، زولنگ (Eryngium caucasicum Trautv.) و اناریجه (Froriepia subpinnata Ledeb.) برای گیاه پالایی سرب، سه آزمایش جداگانه طراحی شد.   مواد و روش ها: آزمایشات به صورت طرح کاملا تصادفی (CRD) با ۴ تکرار در سال ۱۳۹۶ در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. سطوح سرب شامل صفر (شاهد)، ۱۲۵، ۲۵۰، ۳۷۵ و ۵۰۰ میلی گرم سرب در کیلوگرم خاک از منبع نیترات سرب بود. وزن خشک شاخساره و ریشه، غلظت سرب در شاخساره و ریشه، شاخص تحمل، فاکتور انتقال، فاکتور تجمع زیستی شاخساره و ریشه و جذب سرب در شاخساره محاسبه شد.   یافته ها: نتایج نشان داد که افزایش غلظت سرب باعث کاهش زیست توده در هر سه گیاه شد، در حالی که هر سه گیاه سرب را در ریشه و شاخساره انتقال دادند. غلظت فلز سرب در ریشه پونه آبی بیشتر از شاخساره بود. همچنین پونه آبی با فاکتور تجمع زیستی ریشه بالاتر از یک و فاکتور انتقال پایین تر از یک می تواند برای تثبیت فلز سنگین سرب مورد استفاده قرار گیرد. در اناریجه فاکتور تجمع زیستی شاخساره و فاکتور انتقال بالاتر از یک بود که نشان می دهد اناریجه می تواند برای استخراج سرب استفاده شود. زولنگ بیشترین جذب سرب در شاخساره (۲۴/۰ میلی گرم سرب در گلدان) را به خود اختصاص داد.   نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد جذب و انتقال سرب به گونه، تولید زیست توده و غلظت سرب خاک بستگی دارد و هر سه گیاه مورد مطالعه در خاک آلوده به سرب توانایی گیاه پالایی دارند؛ در حالی که زولنگ بر اساس مقدار بیشتر جذب سرب در شاخساره به دلیل وزن خشک شاخساره بیشتر نسبت به اناریجه توانایی بالاتری جهت استخراج گیاهی نشان داد.

آلاینده خاک, استخراج گیاهی, تثبیت گیاهی, فاکتور انتقال, گیاه بومی, گیاه پالایی