زهرا هوشمندان مقدم فرد - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه زنجان
علی شمس - گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان
جعفر یعقوبی - گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان
جلال صبا - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه زنجان
حسین عساکره - گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان

چکیده  اهداف: تغییرات اقلیمی روی بخش کشاورزی تاثیرات قابل توجهی گذاشته است وکشاورزان عکس العملهای متفاوتی در این زمینه دارند. هدف این تحقیق توصیفی همبستگی شناسایی راهکارهای سازگاری مورد استفاده و عوامل موثر بر رفتار کشاورزان در این زمینه می باشد.   مواد و روش­ها: این تحقیق کاربردی و به روش توصیفی همبستگی بود و جامعه آماری آن کلیه کشاورزان استان زنجان بودند که با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان ۳۹۳ نفر مشخص و از طریق روش نمونه گیری چندمرحله ای تصادفی انتخاب و مطالعه شدند.   یافته­ها:  نتایج نشان داد میزان استفاده کشاورزان از ۱۴ راهکار مرتبط با سازگاری بیشتر از حد متوسط و در ۱۵ راهکار دیگر، کمتر از حد متوسط می باشد و میزان استفاده ۱/۷۹ درصد کشاورزان از راهکارهای سازگاری در حد متوسط بود. ضریب همبستگی نشان داد که بین متغیرهای ادراک اقلیمی، دوره آموزشی شرکت کرده، دانش سازگاری، توان تامین اعتبارات، درآمد غیر کشاورزی، درآمد کشاورزی، مساحت زمین دیم، مساحت زمین آبی، دسترسی به نهاده ها، استفاده از منابع اطلاعاتی، سرمایه اجتماعی، مواجهه با پیامدهای تغییر اقلیمی، تجربه کشاورزی، تعداد اعضای خانوار و کیفیت خاک مزرعه با به کارگیری راهکارهای سازگاری توسط کشاورزان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. رگرسیون خطی چندگانه نیز نشان داد که دسترسی به نهاده ها، استفاده از منابع اطلاعاتی، مساحت زمین آبی، سرمایه اجتماعی، دوره آموزشی شرکت کرده، مواجهه با پیامدهای تغییر اقلیمی و مساحت زمین دیم ۴/۵۱ درصد از تغییرات رفتار سازگاری کشاورزان را تبیین می کنند.   نتیجه­گیری: این تحقیق نشان داد که هر چقدر کشاورزان دارای سرمایه انسانی، اجتماعی، فیزیکی بالاتری بودند و در سالهای اخیر بیشتر تحت تاثیر تغییرات اقلیمی بودند، از راهکارهای سازگاری استفاده بیشتری می کنند. پیشنهاد می شود که برنامه ریزی بیشتری در راستای افزایش سرمایه انسانی و اجتماعی کشاورزان و نیز آگاه سازی کشاورزان در خصوص تاثیرات بلندمدت تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی صورت بگیرد.

استان زنجان, تغییرات اقلیمی, رفتار سازگاری, عوامل موثر, کشاورزان