رحمن داودیان - زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
جواد حمزه ئی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

از کشت مخلوط به عنوان ابزاری سودمند جهت ارتقاء بهره­برداری از منابع زیست محیطی موجود، در مقایسه با بوم نظام های زراعی کشت خالص یاد شده است. ازاین رو، پژوهشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در سال زراعی ۱۳۹۴ اجرا شد. فاکتورها شامل الگوی کشت خالص کلزا و کشت مخلوط با نخود و چهار سطح نیتروژن شامل صفر، ۴۰، ۸۰ و ۱۲۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بودند. نخود نیز در دو حالت عدم مصرف نیتروژن و با مصرف ۴۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت خالص کشت شد. نتایج نشان داد که اثر نیتروژن و الگوی کشت بر صفات کلزا معنی­دار بود، ولی اثر متقابل آن­ها معنی­دار نبود. بیشترین مقادیر اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیک، شاخص کلروفیل، فتوسنتز، عملکرد دانه (۳۰۴ گرم در مترمربع) و عملکرد روغن کلزا (۱۲۹ گرم در مترمربع) با مصرف ۱۲۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدون تفاوت معنی دار با سطح کودی ۸۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار به­دست آمد. کشت خالص کلزا نیز از نظر تمامی صفات مورد بررسی به استثنای شاخص کلروفیل برگ در بالاترین سطح قرار گرفت. همچنین، کشت خالص نخود با دریافت ۴۰ کیلوگرم نیتروژن بدون تفاوت معنی­دار با عدم مصرف نیتروژن، بیشترین عملکرد دانه و پروتئین (به­ترتیب ۱۹۲ و ۷۱ گرم در مترمربع) را داشت. کشت مخلوط عملکرد دانه کلزا و نخود را کاهش داد ولی شاخص­های مختلف، سودمندی کشت مخلوط نسبت به خالص را تایید کردند. در تمام کشت­های مخلوط، نسبت برابری زمین بالاتر از یک بود. همچنین، عملکرد معادل کلزا در کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص بود. کشت مخلوط کلزا - نخود با مصرف ۱۲۰-۸۰  کیلوگرم نیتروژن در هکتار، بیشترین کارایی استفاده از زمین و سودمندی را داشت.

پروتئین, روغن کلزا, سودمندی کشت مخلوط, کیفیت, نسبت برابری زمین