سید طه دادرضائی - بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
صبا دلفان - گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران .
الهام الاحسنی - بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

چکیده به منظور اطلاع از نژادهای جدید، تعیین پرآزاری و ژنتیک بیماری زایی عامل زنگ قهوه ای و نحوه پراکنش آن در مناطق مختلف ایران، در بهار سال های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به ترتیب ۲۱ و ۴۰ نمونه برگی آلوده به زنگ قهوه ای از مزارع گندم استان های خوزستان، لرستان، اردبیل، مازندران، گلستان، کرمانشاه، ایلام، سیستان و بلوچستان و فارس جمع آوری شد. واکنش جدایه های مورد نظر از طریق مایه زنی آن ها روی ۳۸ لاین افتراقی در شرایط کنترل شده گلخانه ای بررسی گردید. هر لاین حاوی یک ژن مقاومت به زنگ قهوه ای گندم است. نتایج این تحقیق منجر به شناسایی ۲۰ پاتوتیپ و ۱۳ نژاد در سال اول و ۲۸ پاتوتیپ و ۱۱ نژاد در سال دوم شد. نژادهای PKTTS (با فراوانی ۲۸ درصد) و PKTTT (با فراوانی ۱۸ درصد) شایع ترین نژادهای شناخته شده بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که ارقام افتراقی حامل ژن های مقاومت Lr۱۹ و Lr۹ نسبت به تمام جدایه های مورد مطالعه مقاوم بودند و پرآزاری بر روی آن ها مشاهده نشد. رقم حامل ژن Lr۲a با واکنش مقاوم نسبت به ۱۷ جدایه، موثرترین ژن مقاومت نسبت به زنگ قهوه ای گندم پس از دو ژن مذکور بود. همچنین ارقام افتراقی حامل ژن هایLr۲۹ ، Lr۲۸،Lr۱۰/Lr۲۷+/Lr۳۱وLr۲bبا داشتن مقاومت در مقابل اکثرجدایه ها در طی دو سال موثرترین ژن های مقاومت نسبت به زنگ قهوه ای گندم پس از ژن هایLr۹،Lr۱۹وLr۲aبودند.

کلمات کلیدی: ارقام افتراقی, پرآزاری/ناپرآزاری, زنگ قهوه ای, ژن های مقاومت