نگین اسکندرزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد بیماریشناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
شلاله مصلحی - استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
ناهید واعظ - استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده نماتدهای گره ریشه (Meloidogyne spp.) از نظر خسارت اقتصادی به محصولات کشاورزی، مهم­ترین گروه نماتدهای انگل گیاهی می­باشند. کنترل زیستی یکی از روش­های نوین و محیط زیست دوستانه برای کنترل آ­ن­ها است. یکی از راههای کنترل زیستی نماتدها، استفاده از گیاهانی با ویژیگیهای ضدنماتدی است. در پژوهش حاضر، تاثیر عصارههای دو گونه از گیاه داتوره (Datura stramonium، Datura metel) و بنگدانه (Hyoscyamus niger) در برابر جمعیت بومی نماتد گره ریشه گونه Meloidogyne javanicaمورد بررسی قرار گرفت. ارزیابیها بر اساس تاثیر عصارهها در تفریخ تخم نماتد و مرگ­و­میر لارو سن دو در شرایط آزمایشگاهی بود. بدین منظور گیاهان مورد آزمایش در فیتوترون آزمایشگاه کشت شده و پس از رشد کامل، برگهای آنها برداشت و خشک شدند. از برگهای پودر شده، عصارههای آبی ۳۰ به ۱ تهیه شده و غلظتهای مختلفی از هر کدام از عصارهها  برای بررسی میزان تفریخ تخم و مرگ و میر لارو سن دو استفاده گردید. از نظر تاثیر عصارهها در تفریخ تخم نماتد، هر سه گیاه به درجاتی در بازدارندگی تفریخ تخم نماتد تاثیر داشتند. با افزایش غلظت عصاره این تاثیرگذاری نیز بیشتر بود و غلظت ۵۰ درصد عصاره ۳۰ به ۱ بهترین تاثیر را در کاهش تفریخ تخم داشته و غلظت ۲۵ درصد نیز تاثیرگذاری خوبی داشت. تاثیر عصارهها بر روی مرگ و میر لاروهای سن دوم نماتد نیز  قابل توجه بوده و هر سه گیاه به ویژه در غلظتهای بالاتر سبب مرگ و میر درصد قابل توجهی از لاروها در مقایسه با شاهد شدند. از این میان غلظت ۲۵ درصد عصاره ۳۰ به ۱ هر سه گیاه تاثیر خوبی در مرگ لاروها داشت. در آزمایشی دیگر بررسی تاثیر این عصارهها در میزان جوانهزنی بذر رقم حساس گوجهفرنگی (Super Strain B) مورد بررسی قرار گرفت. غلظتهای مختلف عصارههای گیاهان در داخل پتریهای استریل پوشانده شده با کاغذ صافی استریل ریخته شده و بذور در داخل آنها چیده شده و درصد جوانهزنی تا یک هفته ثبت گردید. با در نظر گرفتن مجموع نتایج، تقریبا میتوان گفت که عصاره هیچکدام از گیاهان تاثیر منفی در جوانهزنی بذور گوجهفرنگی نداشت.

واژه­ های کلیدی: کنترل زیستی, نماتد گره ریشه, Datura, Hyoscyamus