زهرا ربیعی - دانشجوی ارشد سابق گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
فاطمه شهریاری - استادیار گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سمیه صدقیان - استادیار گروه تحقیقات زیست مواد دارویی زنجان، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران.

چکیده یکی از زمینه­های کاربردی نانوتکنولوژی استفاده از نانوذرات مختلف در مدیریت بیماری­های گیاهی است. لکه باکتریایی گوجه­فرنگی ناشی از باکتری  Xanthomonas perforans  یکی از بیماری­های مهم است که باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول می­شود. این مطالعه با هدف بررسی فعالیت ضدباکتریایی نانوذرات نقره­ی بیوسنتز شده و نانوکامپوزیت نقره­–­کیتوزان علیه عامل بیماری لکه باکتریایی گوجه­فرنگی انجام شد. نانوذرات به روش سنتز سبز و با عصاره­ی آبی سماق سنتز شدند. اثر ضدباکتریایی غلظت­های مختلف نانوذرات با روش حداقل غلظت مهارکنندگی سنجیده شد. تشخیص نانوذرات سنتز شده با میکروسکوپ الکترونی روبشی و الگوی پراش اشعه ایکس انجام شد. نانوذرات نقره و نانوکامپوزیت شبه کروی با اندازه­ی میانگین به ترتیب ۳۵ و ۵۰ نانومتر سنتز شدند. حداقل غلظت مهارکنندگی نانوذرات نقره در غلظت ۱۷ میلی­گرم بر لیتر و نانوکامپوزیت در ترکیب سه میلی­گرم بر لیتر نانوذره نقره و ۹۴/۶ میلی­گرم بر لیتر کیتوزان تعیین شد. در آزمایشات گلخانه­ای نیز نانوذرات نقره در غلظت­های ۱۰، ۵۰ و ۱۰۰ میلی­گرم بر لیتر شدت بیماری لکه باکتریایی گوجه­فرنگی را روی نشاءها در مقایسه با شاهد کاهش دادند که بیشترین کاهش با ۱۱/۹۱ درصد مربوط به غلظت ۱۰۰ میلی­گرم بر لیتر بود. همچنین شدت بیماری با استفاده از نانوکامپوزیت نقره-کیتوزان هم در سطح معنی­داری کاهش یافت. نتایج این پژوهش نشان داد که نانوذرات بیوسنتز شده علیه باکتری مورد مطالعه فعالیت ضدباکتریایی موثری داشتند.

واژه­ های کلیدی: حداقل غلظت مهارکنندگی, شدت بیماری, لکه باکتریایی گوجه ­فرنگی, نانوتکنولوژی