خلیل بیگ زاده - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی
فرحناز حیدری نسب - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی

برنامه فلسفه برای کودکان متیو لیپمن، آموزه های پرورش ذهن را مبتنی بر پرسش خیزی و چالش انگیزی به ناخودآگاه کودک و نوجوان انتقال می دهد و بدون اینکه ذهن کودک با اصطلاحات خاص فلسفی درگیر شود، ذهن وی را پرسشگر تربیت می کند و اندیشه هایش را از طریق متن های روایی و داستانی آموزش می­ دهد. برنامه فلسفه برای کودکان (فبک)، ادب روایی را ابزاری مناسب برای پروراندن ذهن کودک می داند تا پرسشگر باشد و پرسش مبتنی بر آگاهی از حل بحران، خلاقیت، اندیشه و شناخت از هستی، جهان پیرامونی و باید و نبایدهای زندگی در ذهن وی شکل گیرد. این پژوهش، قصه های «مهمان امام رضا (ع)» و «آفتاب خراسان» را با تکیه بر الگوی متیو لیپمن از منظر غنای ادبی، فلسفی و روان­شناختی با رویکردی توصیفی تحلیلی بررسی کرده و اثرگذاری قصه­ های مطالعه شده را بر گسترش نگرش اسلامی و مذهبی کودک با هدف افزایش میزان پرسشگری و چالش خیزی ذهن وی نشان داده است. دستاورد پژوهش نشان می دهد، قصه­ های مطالعه شده، غنای فلسفی دارند، چون پرسشگری و چالش­ خیزی در حیطه منطق و علم حقوق در ذهن کودک می آفرینند، اگرچه پیرنگ برخی قصه­ ها برای کودک جنبه باورناپذیری دارد. شخصیت پردازی و فضاسازی قصه­ ها از زاویه غنای ادبی ضعیف است و بافت روایت­ گونه بدون گفت وگوی آن ها، خستگی کودک را در پی خواهد داشت. البته واژگان و بافت جمله ­بندی برای گروه سنی «ب» و «ج» مناسب و نشانه غنای روان شناختی قصه های مورد مطالعه است.

فلسفه برای کودکان, متیو لیپمن, مرتضی دانشمند, مجموعه قصه های مهمان امام رضا (ع), آفتاب خراسان