کریم خان محمدی - دانشیار گروه مطالعات فرهنگب و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم (ع)

شهر زیارتی مشهد مقدس که پایتخت فرهنگی مذهبی ایران لقب گرفته، علاوه بر مرقد امام رضا (ع) حاوی نمادهای پیرامونی است که در فرهنگ عمومی مردم نقش ایفا می کند. نمادهای مذهبی ضمن اینکه نشان دهنده فرهنگ مردم هستند، تاثیر زیادی در بازنمود و تداوم فرهنگ دارند. بنابراین، مطالعه نمادها، به ویژه نمادهای مذهبی، از منظر مطالعات فرهنگی از اهمیت ویژه برخوردار است. از جمله نمادهای مهم و بسیار معروف پیرامون حرم رضوی «پنجره فولاد» است. نگارنده با اتخاذ رویکرد پدیدار شناختی و استخدام مفهوم «مکان مقدس» میرچا الیاده، برای کشف معانی ذهنی زائران دارای تجربه زیسته پیرامون پنجره فولاد، از فنون «مصاحبه»، «مشاهده»، «مشارکت» و «بررسی اسناد» بهره برده است. تحلیل یافته های حاصل از مطالعه میدانی با روش «تحلیل مضمون» نشان می دهد پنجره فولاد با مضمون فراگیر «مکان مقدس و متعالی»، در ذهنیت ایرانی، محل تلاقی آسمان و زمین، جزئی از ساختار کلان اماکن مقدس شیعی، دست آویز مستحکم، نیروبخش، شفادهنده، امیدبخش، دل انگیز، دگرگون کننده، محرک جوانمردی و درگاه امام رضا (ع) تلقی می شود.

مشهدالرضا, پنجره فولاد, پدیدارشناسی, امام رضا (ع)