راهین تک فلاح - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سید محمد باقر حجتی - استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الاهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

کتب دعایی بخش مهمی از احادیث شیعه را در بر می گیرد که تدوین این دسته از کتب از همان دوره های نخستین محل توجه محدثان بوده است. کتاب جامع و ارزشمند مصباح المتهجد و سلاح المتعبد از مشهورترین مواریث حدیثی شیعه در باب ادعیه است که مولف آن شیخ طوسی از محدثان برجسته قرن چهارم و پنجم است. این کتاب از قدیمی ترین گونه نگارشی ادعیه است که به دست ما رسیده و از لحاظ تاریخی جایگاه خاصی دارد و پس از شیخ طوسی به عنوان یکی از منابع و مصادر ادعیه همواره محل توجه و استناد بسیاری از محدثان قرار گرفته است. تحلیل محتوای مضامین کتاب مصباح المتهجد که مجموعه ای از نیایش ها است محور این پژوهش است. بررسی به روش تحلیلی و در محورهای زمان، مفاهیم پرتکرار و آیات است. تحلیل محتوا نهایتا منتج به این شد که بر مضامین نیایش ها اهداف آموزشی و تربیتی مترتب بوده و برنامه آموزشی و تربیتی ائمه (ع) در سه مرحله بیداری و شکوفایی فطرت دینی، تقویت باورها و بینش دینی بر اساس تعلیم، تربیت، و هدایت تدوین شده است.

دعا, مناجات, شیخ طوسی, مصباح المتهجد, تحلیل محتوا