محمد بهنام فر - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی ،دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.
سیده فرخنده ناصری - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
سیدمهدی رحیمی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، ،دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

با توجه به شخصیت شگفت انگیز شمس تبریزی و  جایگاهی که در عرفان اسلامی دارد، آشنایی با افکار و دیدگاه­های او از جهات مختلف حائز اهمیت است. یکی از مواردی که در مقالات شمس برای پژوهندگان تعجب برانگیز است نگاه نقادانه و  تعریض­گونه او به عارفان بزرگی نظیر بایزید بسطامی و  حسین منصور حلاج است. حال با توجه به انتقادها و تعریض­  های شمس به این عارفان که هر دو جزو اسطوره­های عرفانی به حساب می­آیند،در این جستار کوشیده­ایم تا با بررسی و تحلیل شخصیت این دو در مقالات شمس دلیل این تعریض­­ها و انتقادها را روشن سازیم و به روش تحلیل محتوا و شیوه کتابخانه­ای سیمای بایزید و منصور حلاج را در آینه مقالات شمس به تصویربکشیم. نتایج تحقیق نشان می­دهد که شمس نظر مثبتی به  عارفان شطح گو نظیر منصورحلاج و بایزید بسطامی نداشته­است، جالب این است که معمولا نام این دو در مقالات شمس  با هم ذکر  می­شود و نقد شمس به آنها بیشتر ناظر به شطحیات آنهاست، زیرا در مواردی که شمس از بایزید بدون در نظر گرفتن شطحیات او صحبت می­کند وی را در مقام عارفی بزرگ و گاه صاحب کرامت که به او الهام می شده است  می­ستاید.

شمس تبریزی, مقالات شمس, منصور حلاج, بایزید بسطامی, شطحیات