علی ماشاءاله کرمانی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین
تیمور توکلی هشتجین - استاد دانشگاه تربیت مدرس
سعید مینایی - دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

شناخت خواص گسیختگی دانه برنج و اثر رطوبت و دما بر آن در تحلیل و پیش­بینی رفتار شکستگی آنها در هنگام انتقال و فراوری، مهم است.  مقادیر این خواص همچنین برای طراحی دقیق ماشین آلات برنج کوبی به­منظور کمینه کردن صدمات ضروری است.  در این تحقیق، خواص مکانیکی فشاریدانه های دو رقم برنج قهوه ای هاشمی و خزر در رطوبت ها و دماهای متفاوت مطالعه شد.  آزمایش ها در دو حالت بارگذاری فشاری شامل آزمون فشار دانه کامل و آزمون فشار محوری روی نمونه­های استوانه­ای از دانه در سه سطح رطوبت (۲/۱۰، ۲/۱۲، و ۲۵/۱۳ درصد بر پایه تر) و چهار سطح دمای دانه (۳۵، ۴۵، ۵۵، و ۶۵ درجه سانتی­گراد) بررسی شد.  در آزمون فشاری دانه کامل، پارامترهای نیروی لازم برای شکست دانه، تغییرشکل در نقطه شکست، انرژی شکست، و مدول الاستیسیته ظاهری اندازه گیری شدند.  در آزمون فشار محوری نمونه استوانه ای نیز تنش و کرنش گسیختگی، مدول چغرمگی، و مدول الاستیسیته فشاریتعیین شدند.  نتایج نشان می­دهند که رطوبت و دمای دانه اثری معنی دار بر مقادیر خواص مکانیکی فشاری برنج قهوه­ای دارند.  مقادیر کلیه خواص مکانیکی، به­جز کرنش گسیختگی فشاری، با کاهش رطوبت و دمای دانه افزایش نشان می­دهد.  نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان می­دهد که رقم تاثیری معنی دار بر کلیه خواص گسیختگی فشاری ندارد.  برای هر دو رقم مورد مطالعه، مقدار متوسط نیروی لازم برای شکست دانه های برنج قهوه ای در محدوده ۰۱/۳۷ تا ۹۶/۸۹ نیوتن متغیر بود.  در ضمن، در این شرایط تغییرات تنش گسیختگی فشاری دانه های این دو رقم در محدوده ۴۳/۱۶ تا ۴۲/۴۲ مگاپاسکال متغیر بود.