ابوالفضل ناصری - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

طراحی، ارزیابی، و مدیریت آبیاری جویچه ای در مزرعه مبتنی بر مشخصه های نفوذ آب در خاک است.  تغییرات نفوذ آب در جویچه­های آبیاری تابع تغییرات عامل­هایی مختلف است و بدین جهت نفوذ فرایندی پیچیده خواهد بود و مدل­سازی آن به ویژه برای تمام سطح مزرعه دشوار است.  پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرهای مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای  فرصت نفوذ، رطوبت اولیه خاک، عمق جریان آب در جویچه، سطح مقطع جریان، محیط خیس­شده، و کمی­سازی میزان مشارکت این متغیرها در تغییرات نفوذ آب در جویچه در سطح مزرعه اجرا شده است.  آزمایش های مزرعه­ای برای جمع آوری داده های مشاهداتی در مزرعه ای به ابعاد ۱۳۰×۷۰ متر در ۵۸ واحد آزمایشی در تابستان ۱۳۸۱ و اندازه گیری نفوذ آب در جویچه با روش جویچه مسدود اجرا شده است.  بر مبنای یافته­های این پژوهش، سهم اثر مستقیم فرصت نفوذ، سطح مقطع جریان،رطوبت اولیه خاک،محیط خیس­شده، و عمق جریان به ترتیب برابر ۴/۹۷، ۰/۴۲، ۵/۳۶، ۰/۱۵، و ۰/۱۲ درصد اثرهای کل این متغیرهاست.  ترتیب اثرهای کل متغیرها بر نفوذ تجمعی در سطح مزرعه به صورت فرصت نفوذ، عمق جریان آب در جویچه، رطوبت اولیه خاک، سطح مقطع جریان، و محیط خیس­شده بود.  با بررسی سهم اثرهای مستقیم و غیرمستقیم متغیرها بر نفوذ تجمعی، فرصت نفوذ، رطوبت اولیه خاک، و سطح مقطع جریان  به عنوان مولفه­های اصلی نفوذ تجمعی از جویچه آبیاری تشخیص داده شدند.  بر این مبنا، با استفاده از روش­های آماری یک مدل غیرخطی برای توصیف نفوذ تجمعی از سطح مزرعه با داده­های اندازه­گیری­شده به دست آمد.  این مدل حدود ۸۹ درصد از تغییرات نفوذ تجمعی از سطح مزرعه را توجیه می­کند.