مجید محمودآبادی - دانشجوی دکتری گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران
امیرحسین چرخابی - استادیار پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
حسینقلی رفاهی - استاد گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران

در میان فرآیندهای مختلف تخریب اراضی، فرسایش خاک تهدیدیجدی برای منابع خاک و آب کشور است.  خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تاثیر مهمی بر تولید رواناب و رسوب دارند.  این تحقیق با هدف بررسی تاثیر برخی از این خواص در تولید رواناب، رسوب، و همچنین غلظت رسوب در شرایط صحرا انجام شد.  آزمایش­ها روی خاک­های منطقه گل آباد اردستان با متوسط بارندگی سالیانه حدود ۱۷۰ میلی متر اجرا شد.  به این منظور از یک باران­ساز قابل حمل در صحرا و در ۹ واحد همگن از منطقه با ۳ تکرار (جمعا در ۲۷ پلات آزمایشی) استفاده شد.  بارشی با شدت ۳۵ میلی متر در ساعت به مدت ۴۰ دقیقه روی پلات هایی با سطح یک متر مربع، شبیه سازی و نمونه های رواناب و رسوب در انتهای هر بارش جمع آوری شد.  همچنین برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی شامل بافت خاک، سنگریزه در دو موقعیت (سطح و داخل خاک)، رطوبت اولیه و رطوبت در مکش های صفر، ۰۳/۰ و ۵/۱ مگاپاسکال، pH، EC، آهک و ماده آلی اندازه گیری شد.  نتایج حاکی از آن است که با افزایش میزان رس تولید رسوب و همچنین غلظت رسوب افزایش می­یابد در حالی که بخش شن، تولید رواناب و رسوب را کاهش می­دهد.  با افزایش سنگریزه سطحی و سنگریزه داخل خاک، رواناب به ترتیب افزایش و کاهش می­دهد.  سنگریزه سطحی نقش مهم­تری نسبت به سنگریزه داخل خاک نشان داد به­طوری که افزایش آن افزایش تولید رسوب را نیز به دنبال داشت.  با افزایش رطوبت در مکش­های ۰۳/۰ و ۵/۱ مگاپاسکال، تولید رسوب و غلظت آن افزایش معنی­داری نشان داد.  افزایشpH باعث کاهش تولید رواناب شد.  آهک به دلیل تشکیل سله سطحی، افزایش فرسایش را به دنبال داشت.  در مجموع، از میان خصوصیات بررسی­شده، توزیع اندازه ذرات مهم­ترین عامل در کنترل رواناب و رسوب در خاک­های مورد مطالعه معرفی شد.