ابراهیم فیاض - دانشیار گروه انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
موسی الرضا غربی - دانشجوی دوره دکترای انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
رمضانعلی رازقی - دانشجوی دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد سبزوار

در رویکرد انسان شناختی به فولکلور، ادبیات شفاهی بازتابی از فرهنگ و استلزام‎های آن در نظر گرفته شده و به‎مثابه بستری برای پژوهش و تحقیق درباره جامعه به آن نگریسته می‎شود. مقاله حاضر به بررسی ابیات و اشعار مربوط به دو آیین روایی در ششتمد سبزوار با عنوان چاووشی‎خوانی و رباعی‎خوانی می‎پردازد. در بررسی این ابیات محوریت با ابیات و اشعاری است که با مضمون امام رضا (علیه‎السلام) ساخته و پرداخته‎ شده‎اند. پژوهش حاضر با روش مردم‎نگاری و الهام از بحث نظری «ویکتور ترنر» درباره نمادهای آیینی سامان یافته است. ابیات مربوط به این آیین‎ها به‎مثابه نمادهای آیینی عمل کرده، تراکمی معنایی را نشان می‎دهند. تراکمی که به صورت یک طیف معنایی عمل می‎کند، از یک‎سو به عواطف و احساسات انسانی ارجاع دارد و سوی دیگر آن به هنجارها و نظم‎های بالقوه و بالفعل جامعه مرتبط است. آنچه در فهم این طیف معنایی مهم است، توجه به عدم تفکیک‎پذیری این دو قطب است.

نمادهای آیینی, امام رضا (علیه‎السلام), ویکتور ترنر, چاووشی‎خوانی, رباعی‎خوانی