احمد فرخیان فیروزی - دانشجوی دکتری
مهدی همایی - دانشیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

توضیح کمی منحنی رطوبتی خاک برای مطالعه حرکت آب در بخش غیراشباع خاک ضروری است. یکی از روش های غیر مستقیم برای تخمین ویژگی های دیریافت خاک همچون منحنی رطوبتی از روی ویژگی های زودیافت آن، ایجاد توابع انتقالی است. در مناطق خشک و نیمه خشک، گچ از اجزای مهم تشکیل دهنده خاک ها است که بر ویژگی های هیدرولیکی آن تاثیر می­گذارد اما به هنگام تعیین بافت خاک، کل آن از خاک حذف می شود. هدف از این پژوهش، اشتقاق توابع انتقالی نقطه ای خاک های گچی به منظور برآورد نگهداشت رطوبت در پتانسیل های ماتریک صفر، ۱۰-، ۳۳-، ۱۰۰-، ۳۰۰-، ۵۰۰- و ۱۵۰۰- کیلوپاسکال از ویژگی های زودیافت خاک بوده است. به همین منظور، ۳۵ نمونه خاک دارای ۸/۳ تا ۷/۳۲ درصد گچ، انتخاب شد. توزیع اندازه ذرات به روش پوشش با سولفات باریم، مقدار گچ به روش استون، جرم ویژه ظاهری به روش حجمی، و منحنی رطوبتی با استفاده از دستگاه صفحات فشاری اندازه گیری گردید. به منظور اشتقاق توابع انتقالی نقطه ای، متغیرهای زودیافت به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول شامل توزیع اندازه ذرات، جرم ویژه ظاهری و مقدار گچ بود. در گروه دوم، متغیر های جرم ویژه ظاهری، مقدار گچ، میانگین و انحراف معیار هندسی قطر ذرات خاک قرار داشتند. برای اشتقاق توابع، از همبستگی خطی چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. با استفاده از این دو گروه متغیر، دو نوع تابع انتقالی نقطه ای ایجاد گردید. مقایسه نتایج نشان داد که متغیرهای گروه اول، برآوردی بهتر از نگهداشت رطوبت در پتانسیل های ماتریک صفر، ۱۰-، ۳۳-، ۱۰۰-، ۳۰۰-، ۵۰۰- و ۱۵۰۰- کیلوپاسکال ارائه می دهند. همچنین مشخص شد که مقدار گچ، دومین عامل برآورد کننده رطوبت در پتانسیل های ماتریک مورد بررسی برای خاک­های گچی است