مطالعه بینامتنی قالیچه داستانی حضرت سلیمان و ملکه سبا

اگرچه امروزه ایران یک کشور اسلامی است، اما در دوره ­های مختلف تاریخی، مامن مناسبی برای سایر اقلیت­ های مذهبی، بوده است. پیروان دین یهودی نیز مانند سایر ادیان و اقلیت­ های مذهبی از دوران باستان در ایران زندگی و کار کرده ­اند، که این امر در فرهنگ و هنر ایشان تاثیر گذاشته است. روایات و داستان­ های مذهبی همواره از جمله مسائل خوبی برای خلق آثار هنری هستند. به­ گواه اسناد و یافته­ های تاریخی فرش کهن ایرانی نیز، محملی جذاب و تاثیرگذار برای ثبت و ضبط باورها و حوادث مذهبی بوده ­اند. یکی از این نمونه­ ها، قالیچه منقوش موسوم به داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا، با ترکیبی از باورهای دین یهود و فرهنگ و هنر ایرانی است. هدف از این تحقیق چگونگی تاثیر اعتقادات و باورهای دینی و نیز نحوه­ ی شکل­ گیری طرح ­ها و نقوش واقع­ گرایانه و انتزاعی در انتقال مفاهیم و اعتبارافزایی شان و جایگاه اجتماعی آنان است. این پژوهش با استفاده از نظریه بینامتنیت و به­روش کتابخانه ­ای و مصاحبه و به­ صورت کیفی به­مطالعه اجزا و کلیات طرح و نیز نقش قالی پرداخته و بر آن است تا با خوانش مفاهیم و محتوای قابل دریافت از نقوش، ارتباط مستقیم و غیرمستقیم آنان را با فرهنگ و آیین یهود و هم­چنین تطبیق آنان با آیات قرآنی و داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا، تخت مشهور حضرت سلیمان و داستان­ هایی مربوط به پیامبران یهود از جمله حضرت ابراهیم، حضرت موسی و فرزندان یعقوب­ نبی بپردازد. هم­چنین در پی یافتن پاسخ برای چگونگی تاثیر اعتقادات و باورهای دینی و نحوه­ ی شکل­ گیری طرح ­ها و نقوش واقع­ گرایانه و انتزاعی در انتقال مفاهیم و اعتبارافزایی شان و جایگاه اجتماعی آنان است؟ نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که نقوش بافته شده بر روی فرش مربوط به دین یهود است که از این بین می­توان به تصویر ملکه سبا و حضرت سلیمان، دوازده فرزند یعقوب نبی و تصاویری مربوط به داستان از آب گرفتن حضرت موسی و قربانی کردن حضرت ابراهیم اشاره کرد. با مطالعه بینامتنی نقوش می­توان به­ حضور آن­ها در باور و کتاب مقدس مسلمانان یعنی قرآن نیز پی برد.

Keywords:

هنر یهودیان , قالیچه , داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا , بینامتنیت