مهدیه مدرس کیا - دانشگاه ارومیه
رضا درویش زاده - دانشگاه ارومیه
محسن مدرس - گروه بیوتکنولوژی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان
حمید حاتمی ملکی - مراغه مراغه، میدان مادر، شهرک گلشهر، دانشگاه مراغه

هدف: گیاه زنیان (Trachyspermum copticum) یکی از گونه­های دارویی است که برای درمان مشکلات معده و برخی بیماری­های دیگر مورد استفاده قرار می­گیرد. این مطالعه با هدف شناسایی نشانگرهای ISSR مرتبط با صفات زراعی- ریخت شناختی در توده­­های زنیان جمع آوری شده از مناطق مختلف کشور با استفاده از تجزیه ارتباطی انجام گرفته است. مواد و روش ها: در این بررسی، ویژگی­های ریخت شناختی ۴۰ ژنوتیپ زنیان از ۱۰ توده مختلف در شرایط گلخانه ای ارزیابی شدند. در آزمایش مولکولی، نمونه­های برگی در مرحله چهار برگی از ژنوتیپ­های مورد نظر برداشته شده و پس از استخراج DNA انگشت­نگاری با نشانگرهای ISSR انجام شد. نتایج: آماره­های توصیفی بیانگر وجود تنوع ژنتیکی در ژرم­پلاسم زنیان مورد مطالعه از نظر ویژگی­های مرفولوژیکی بوده؛ بیشترین و کمترین ضریب تغییرات فنوتیپی به ترتیب برای صفات تعداد بذرهای تشکیل شده و تعداد گل در هر چتر فرعی بدست آمد. نتایج انگشت­نگاری DNA با استفاده از ۱۲ آغازگر ISSR، موجب تکثیر ۱۵۳ مکان ژنی گردید که ۹۳ عدد از آنها چندشکل و مابقی تک شکل بودند. در تجزیه ساختار جمعیت زنیان مورد مطالعه با استفاده از داده­های ISSR در نرم افزار Structure دو زیرجمعیت شناسایی شد. با استفاده از تجزیه ارتباطی نشانگرهای با ارتباط معنی­دار برای صفات عملکرد زیستی، وزن خشک اندام هوایی، شاخص برداشت، تعداد شاخه­های جانبی، تعداد بذر تشکیل شده، وزن صد دانه، طول متوسط میانگره، چتر فرعی در هر گل، قطر ساقه و عملکرد تک بوته، تعداد چتر، تعداد برگ، تعداد گل در یک گل آذین و طول برگ شناسایی شد. در این تحقیق، جایگاه­های نشانگری UBC۸۰۷-۲، UBC۸۱۲-۱۰، UBC۸۱۸-۸، UBC۸۴۰-۵، UBC۸۴۸-۴، UBC۸۵۷-۱۱ و UBC۸۵۷-۶ بطور همزمان برای بیش از یک صفت شناسایی شدند و بدین ترتیب می­توانند در برنامه­های به­نژادی گیاه دارویی زنیان به منظور گزینش همزمان چند صفت مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه گیری: در این تحقیق نشانگرهای UBC۸۰۷-۲ UBC۸۱۲-۱۰ UBC۸۵۷-۱۱ UBC۸۴۸-۴ UBC۸۴۰-۵  UBC۸۱۸-۸  UBC۸۵۷-۱۱ بطور همزمان بیش از یک صفت را کنترل می نمودند و می توانند بطور موثری در برنامه های به نژادی زنیان از طریق گزینش مورد استفاده قرار بگیرند.

زنیان, ساختار جمعیت, گزینش همزمان, نشانگر ISSR