صدف عابدی - دانشجوی ارشد بیوتکنولوژی، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس
لیلا آهنگر - استادیار گروه تولیدات . دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبد کاووس
رضا ضرغامی - عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی(ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، کرج
لیلا مامنی - عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی(ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، کرج
معصومه نعیمی - استادیار گروه تولیدات گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس

هدف: فناوری نانو به عنوان یک روش امیدوارکننده برای پرداختن به مسائل کشاورزی پایدار، می تواند موجب افزایش کارآیی تکثیر در کشت بافت خرما گردد. هدف این مطالعه تهیه نانوذرات کربنی و و ارزیابی کارایی استفاده­ی آن­ها در محیط کشت MS و اثر آن­ها در بهبود و افزایش کالوس زایی خرما می باشد. مواد و روش ها: جهت تکثیر کالوس های تشکیل شده از ریز نمونه های مریستمی خرمای مجول سه آزمایش مجزا با غلظت های مختلف تنظیم کننده های رشد NAA، ۲ip، BAP و همچنین غلظت های مختلف نانوذرات کربنی (CNP) با ۵ تکرار بر تکثیر کالوس های خرمای رقم مجول انجام گردید. کالوس های تهیه شده در محیط کشت MS در آزمایش اول به چهار محیط کشت با تیمار های مختلف هورمونی از NAA و ۲ip و در آزمایش دوم به چهار محیط کشت با تیمار های مختلف هورمونی از NAA و BAP انتقال داده شدند. در آزمایش سوم پس از تعیین بهترین تیمارهای هورمونی از آزمایش اول و دوم، سنتز نانو ذره کربنی از گرافیت انجام شد و مجدد کالوس های تشکیل شده از ریز نمونه های مریستمی خرما در محیط کشت های برتر همراه با غلظت های مختلف نانوذرات ( ۰، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰، ۵۰ میلی گرم در لیتر) قرار گرفتند. نتایج: بر اساس نتایج آزمایش اول تیمارهای ۱۰ میلی گرم در لیتر NAA + ۳۰ میلی­گرم در لیتر ۲ip و ۱/۰ میلی­گرم در لیتر NAA + ۰۵/۰ میلی­گرم در لیتر ۲ip به عنوان تیمارهای برتر تکثیر کالوس انتخاب گردیدند. در آزمایش دوم مشخص گردید که میان تیمارهای اعمال شده ۱۰ میلی گرم در لیتر NAA + ۳۰ میلی گرم در لیتر  BAP و تیمار ۱۰ میلی گرم در لیتر NAA + ۱۰ میلی گرم در لیتر BAP با دیگر تیمارهای دارای غلظت های مختلف BAP، از نظر آماری اختلاف معنی داری وجود ندارد. نتایج آزمایش سوم نشان داد که استفاده از تیمار ۱۰ میلی گرم در لیتر NAA + ۳۰ میلی گرم در لیتر  BAP+ ۳۰ میلی گرم در لیتر CNP می­تواند تولید کالوس هایی با  بیشترین وزن را در پی داشته باشد. نتیجه گیری: با توجه به اثر مثبت نانوذرات کربنی در افزایش وزن کالوس ها، تیمار ۱۰ میلی گرم در لیتر NAA + ۳۰ میلی گرم در لیتر  BAP+ ۳۰ میلی گرم در لیتر CNP مناسب ترین گزینه برای تکثیر کالوس خرمای رقم مجول محسوب می شود.

خرما, فناوری نانو, کشت بافت, نانوذرات کربنی