محمد جلالی - استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
سوگل سودبر - دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

فدرالیسم مفهومی است که بر نحوه توزیع و پیکربندی قدرت میان دولت مرکزی و واحدهای تشکیل دهنده آن دلالت می کند. در مطالعه دولت های فدرال بایستی به نحوه ارتباط میان دو سطح حاکمیت توجه داشت. در برخی از دولت های فدرال اسلامی همانند امارات متحده عربی و مالزی و یا سایر دولتهای فدرال همچون ایالات متحده و کانادا مرز میان صلاحیت های دولت فدرال و ایالات و استان ها تا حد زیادی مشخص است و هر یک از آن ها به طور مستقل در جهت پیشبرد حیات سیاسی آن دولت عمل می کنند (فدرالیسم دوگانه). حال آنکه در برخی دیگر از دولت های فدرال مانند آلمان، مکانیسمی جهت همکاری و درهم تنیدگی وظایف دو سطح از حاکمیت پیش بینی شده است (فدرالیسم مشارکتی). بی تردید نوع تعامل میان دولت فدرال و واحدهای تشکیل دهنده آن در مسیر اعمال دموکراسی در یک دولت فدرال موثر است. از سوی دیگر، نحوه پیروی یک دولت فدرال از بایسته های برخاسته از دموکراسی همچون مشارکت جمعی یا تضمین اصل برابری، برآمدی از رژیم سیاسی (پارلمانی یا ریاستی بودن) است. در سیر مطالعه فدرالیسم و دموکراسی مشخص می شود که علی رغم آنکه در بسیاری از دولت ها فدرالیسم و دموکراسی با یکدیگر تلاقی دارند، لیکن هر یک از آن ها به لحاظ مفهومی متعلق به ساحتی متفاوت است. فدرالیسم ناظر بر چگونگی آرایش قدرت میان دو سطح از حاکمیت بوده که نهایتا نمودار شکل حقوقی و سیاسی آن دولت است؛ حال آنکه در بحث از دموکراسی از مسئله شکل دولت عبور می کنیم و به قلمرو تضمین مشارکت سیاسی شهروندانی برابر وارد می شویم. دغدغه اصلی نوشتار پیش رو، بررسی نحوه ارتباط و تلفیق دموکراسی و فدرالیسم در جامعه ی سیاسی می باشد. یافته اصلی این پژوهش آن است که با وجود سازگاری فدرالیسم با دموکراسی به واسطه فراهم شدن بستری جهت تضمین تکثرها، اعمال دموکراسی در دولت های فدرال با توجه به وجود دو سطح از حاکمیت با پیچیدگی های حقوقی و سیاسی مواجه می شود.

دموکراسی اجماعی, دموکراسی اکثریتی, فدرالیسم دوگانه, فدرالیسم مشارکتی, نظام ریاستی