منصور امیرزاده جیرکلی - استادیار گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

تعابیر احادیث شیعی درباره نکاح و زوج متفاوت است. در برخی احادیث از نکاح به بیع تعبیر شده و زوج مشتری انگاشته شده است. این نوشتار با هدف تحلیل دلالت هفت حدیث، درباره مشتری انگاری زوج و پیامد های آن در آرای فقهای امامیه، فارغ از ضعف یا قوت سند، فراهم آمده است. دو پرسش اصلی به این قرار است: آیا مشتری انگاری زوج در احادیث شیعی بر آرای فقهای امامیه تاثیر گذاشته است؟ اطلاق لفظ مشتری بر زوج، در عبارت «یشتریها باغلی الثمن»، اطلاق حقیقی است؟ نویسنده در پژوهشی توصیفی تحلیلی به این پاسخ ها دست یافته است که ظهور اولیه احادیث، مشعر به معاوضی بودن عقد نکاح و مشتری بودن زوج است. این ظهور در برخی از آرای فقها تاثیر گذاشته و فروعات فقهی ای چون: جواز نگاه مرد در خواستگاری، حق حبس زوجه و ... را درپی داشته است. ازنظر نویسنده، نکاح بیع نیست و زوج نیز مشتری حقیقی نیست و تعهدات مالی زوج، از قبیل مهریه، جنبه ای فرعی در عقد نکاح است و تعابیری ازقبیل «یشتریها باغلی الثمن» و «مستام» و «لان المراه بائعه نفسها» در احادیث، جنبه استعاری دارد.

نکاح, بیع, اغلی الثمن, مشتری, مستام, اطلاق مجازی, استعاره