سیدعلی بنی هاشمی - گروه مهندسی صنایع، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
نصیر قرمزی - گروه مهندسی صنایع، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

امروزه با توجه به افزایش بحران ها و رویدادهای مخرب در کلیه سطوح سازمان ها و شرکت ها، ایجاد انعطاف پذیری به اولویت اول بسیاری از سازمان ها تبدیل شده است. از این رو با توجه به اینکه صنعت پتروشیمی جزو صنایعی است که نسبت به اختلالات بسیار حساس بوده و با تغییرات سریع و تکنولوژیکی و عدم قطعیت همراه است، این پژوهش با هدف بررسی نقش میانجی گری چابکی سازمانی در ارتباط بین سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش بر تاب آوری سازمان در شرکت پتروشیمی عسلویه انجام شد. روش انجام پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه جمع آوری داده ها، توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان شرکت پتروشیمی عسلویه درنظر گرفته شد که تعداد آنها ۴۳۰ نفر بوده است. بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد ۲۰۳ نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده-های پژوهش شامل سه پرسشنامه نوناکا و تاگوچی (۱۹۹۸) جهت ارزیابی مدیریت دانش، پرسشنامه آل اموش و همکاران (۲۰۲۰) جهت ارزیابی سرمایه اجتماعی و چابکی سازمانی و پرسشنامه پرایاک و همکاران (۲۰۱۸) برای ارزیابی تاب آوری سازمانی می باشد. روایی صوری پرسشنامه از طریق اظهارنظر ۱۰ نفر از خبرگان دانشگاهی تایید گردید. همچنین در ادامه روایی سازه (روایی همگرا و واگرا) براساس معیار میانگین واریانس استخراج شده و پایایی ترکیبی بررسی و تایید شد. برای محاسبه پایایی پرسشنامه ها، ضریب آلفای کرونباخ به کار برده شد (مدیریت دانش: ۸۰۲/۰، سرمایه اجتماعی: ۸۰۷/۰، تاب آوری سازمان: ۷۹۶/۰، چابکی سازمانی: ۸۲۱/۰) و بالاتر بودن تمامی ضرایب از ۷/۰ نشان دهنده آن است که ابزار اندازه گیری استفاده شده پایایی قابل قبولی دارد. برای تجزیه وتحلیل متغیرهای جمعیت شناختی و آمار توصیفی از نرم افزار SPSS و جهت تحلیل آمار استنباطی و روش معادلات ساختاری از نرم افزار AMOS استفاده شده است. نتایج نشان داد که بین متغیرهای سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش با متغیرهای چابکی سازمانی و تاب آوری سازمانی رابطه مثبت و معناداری برقرار است. به طوری که مقدار آماره t بالاتر از ۹۶/۱ در تمامی مسیرها است که بیان-کننده معناداری در سطح ۹۵% می باشد. همچنین نقش میانجی گری چابکی سازمانی با تاثیر کل ۶۴۳/۰ در مسیر بین مدیریت دانش و تاب آوری سازمانی از مسیر بین سرمایه اجتماعی و تاب آوری سازمانی با تاثیر کل ۱۲۰/۰ بیشتر است. به عبارت دیگر، تاثیرگذاری چابکی سازمانی در رابطه بین مدیریت دانش و تاب آوری سازمان بیشتر از رابطه سرمایه اجتماعی و تاب آوری سازمان است. براساس نتایج حاصل شده، می توان بیان کرد، یکی از بهترین روش های مقابله با تغییرات محیطی و رسیدن به یک سازمان تاب آور، هدایت سازمان به سمت چابک بودن است. چابکی سازمانی نیز نیازمند توانایی و مدیریت دانش به عنوان یکی از مهمترین مزیت های رقابتی و توسعه سرمایه های اجتماعی برای رسیدن به اهداف سازمانی است.

پتروشیمی عسلویه, تاب آوری سازمانی, چابکی سازمانی, سرمایه اجتماعی, مدیریت دانش