بررسی و بازخوانی نظم آهنگ سوره های جزء سی ام از منظر آیت الله طالقانی (ره)

چکیدهدرحالی­که جلوه ­های هنری و جنبه­ های آوایی قرآن کریم از همان آغاز نزول وحی توجه مردم عصر را به خود جلب کرده و ایشان تحت تاثیر ترنم موسیقایی و لحن منحصربه ­فرد آن قرار گرفتند، اما این موضوع جز در چند دهه اخیر که هم­زمان با پیشرفت دانش زبان­شناسی و آواشناسی همراه بوده است، محور مطالعات قرآنی قرار نگرفته و ابعاد و زوایای تاریک آن به­نحو شایسته تبیین نشده است. نظم­ آهنگ قرآن، چه در سطح واژگان و حروف و چه در سطح جملات و آیات، امروزه در مباحث اعجاز بیانی و بلاغی قرآن مورد مطالعه و تحلیل قرار می­گیرد که هدف آن نمایاندن نظم و اسلوب بدیع قرآن در ارائه مفاهیم و آموزه­ های دینی و اسلامی است.موضوع نظم ­آهنگ و موسیقی قرآن که درباره چگونگی ارتباط لفظ و معنا در قرآن کریم بحث می­کند، دارای ابعاد و زوایای وسیع و گسترده­ ای است که از لزوم توجه به این جنبه مهم قرآنی حکایت دارد. در همین راستا، مقاله حاضر با هدف بررسی و بازخوانی آراء و دیدگاه­ های آیت­ الله سید محمود طالقانی، راجع به جنبه­ های موسیقایی آیات و هماهنگی الحان و اوزان با معانی و مقاصد آیات قرآنی به نگارش درآمده است. مفسر در تفسیر پرتوی از قرآن، به خصوص در تفسیر سوره­ های مکی که اغلب در بخش پایانی قرآن قرار گرفته ­اند و حضور و اثر نظم­ آهنگ در آن­ها مشهودتر از بخش­ های دیگر است، به بررسی و تحلیل نظم­آهنگ آیات همت گماشته است. از جمله مباحثی که مفسر در بیان نظم­آهنگ آیات و کلمات قرآن و همچنین چگونگی تطبیق الفاظ با معانی و مقاصد، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است می­توان به این موارد اشاره کرد: بیان طول آیات، اشاره به آهنگ و ایقاع آیات و انواع آن، بیان لحن و اوزان آیات و انطباق و هماهنگی آن با معانی و مقاصد، نقش حرکات و حروف و مخارج آن در القای مفاهیم و معانی، ویژگی ­­های فواصل قرآنی و هماهنگی آن­ها با مضامین آیه و سوره، مقایسه سوره ­ها از منظر آهنگ و محتوا و نیز تقسیم و بیان آیات یک سوره از منظر نظم­ آهنگ.

Keywords:

نظم آهنگ , جنبه های آوایی , قرآن کریم , اعجاز بیانی , آیت الله طالقانی