احسان پورابریشم - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

واقعه بینی از احوال اشراقی در سلوک صوفیانه است که در آن سالک، درونیات خویش را در ارتباط با عالم غیب می بیند. واقعه را حالت میان نوم و یقظه گفته اند که به ویژه در خلوت نشستن و استغراق در ذکر حادث می شود. واقعات، همچون رویا، نمادگونه هستند و این پیر است که با تاویل و تعبیر آن، سالک را از مهالک پیش آینده یا دغدغه های سلوک مطلع می کند؛ بنابراین، معرفت این واقعه بینی نیاز است. پس از تحلیل واقعه از منظر صوفیان، تفاوت آن با خواب و بررسی سنت واقعه گویی و واقعه نویسی، به بررسی رسالهء ذکر واقعات می پردازیم که پاسخ های باخرزی است به واقعات و پرسش های مریدی به نام اخی رضی. باخرزی با پاسخ های کوتاه و صریح، علاوه بر بیان وجوهی از منظومهء معرفت شناسی در طریقت کبرویه، فتاوی خویش را نیز در مباحث مربوط بیان می کند. این فتاوی گاه برگرفته از آرای مشایخ متقدم است. در واقعات نیز باخرزی اغلب بر جنبهء ارشادی توجه دارد تا تاویل و تعبیر صرف؛ بنابراین، دستوراتش چنان که باید مبتنی بر چگونگی سلوک واقعه بین است. رسالهء مصحح ذکر واقعات، علاوه بر ارزش معرفت شناسی، به عنوان متن ادبی کهن نیز حائز اهمیت است.

واقعه, تصوف, باخرزی, تصحیح, طریقت کبرویه