رحیمه ببرکته شمشیری - استادیار دانشگاه کوثر بجنورد گروه علوم قرآن و حدیث
فاطمه زمانی - استادیار دانشگاه کوثر بجنورد گروه زبان و ادبیات فارسی

ابوالقاسم فضل بن محب نیشابوری شیخ، امام و واعظ سده ی پنجم هجری در نیشابور دارای آثاری چند بوده است که از جمله این آثار مجموعه مجالس وی است که عموما در فهارس نسخ خطی با عنوان مجالس یا مجالس تفسیری یاد شده است و تا کنون تصحیح نشده است. موضوع این مقاله معرفی این نسخه خطی و بررسی محتوایی آن است. معرفی مجالس تفسیری فضل بن محب که به زبان فارسی نگاشته شده است از دو حیث رسم الخط و دستور تاریخی زبان فارسی و نیز تاریخ تفسیر و روش های تفسیری حائز اهمیت است. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است افزون بر معرفی مجالس تفسیری از حیث محتوا و روش شناسی، برخی ویژگی های زبانی و ادبی آن نیز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. همچنین در این مقاله از طریق مقایسه تطبیقی نسخه مجالس تفسیری فضل بن محب با نسخه های الفصول عبدالوهاب حنفی (اوایل قرن۵)، لب اللباب راوندی (ق۶) و زهره الریاض و نزهه القلوب المراض از سلیمان بن داود سقسینی که اتفاقا همگی برخوردار از سبک و سیاق یکسانی هستند، رواج رویکرد واعظانه در بیان تفسیر، اهمیت رویکرد عرفانی و صوفیانه در تفاسیر سده های چهارم تا ششم و نیز متاثر بودن جریان تفسیر نویسی از اندیشه و آثار کرامیه دانسته گردید.

نسخه خطی, مجالس تفسیری, فضل بن محب نیشابوری, تفسیر واعظانه, کرامیه