مژگان آهنگرداودی - پژوهشگر مطالعات اسلامی، گروه پژوهشی پویافکر، تهران، ایران

دسته ای از روایات جنگ بنوقریظه درباره کشته شدن فردی از سران این قبیله به نام زبیربن باطا است که از عروه بن زبیر، ابن شهاب زهری، و واقدی نقل شده است. در این روایات آمده است که زبیربن باطا به دست ثابت بن قیس از اسارت آزاد شد اما پس از آزادی درخواست کرد که او را بکشند و مسلمانان درخواستش را اجابت کردند. در این نوشتار روایات مربوط به این واقعه به روش تحلیل اسناد- متن مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد بخش دوم روایت مبنی بر کشته شدن زبیر اضافه ای جعلی بر این روایت بوده است؛ زیرا اطلاعاتی متقدم تر از این روایات موجود است که می گوید ثابت بن قیس دین خود را به زبیر ادا کرد و او را آزاد نمود. این مطلب کاملا با بخش اول این روایات سازگار است. به علاوه، زبیر در هنگام کشته شدن فردی آزاد بوده و کشته شدنش ذیل احکام اسیر قرار نمی گیرد، بلکه قتل عمد محسوب می شود که در اسلام نهی شده است. با توجه به این بررسی، تحریف انجام شده احتمالا توسط زهری و در ربع اول قرن دوم صورت گرفته است. این روایت تحریف شده از اواخر قرن دوم به بعد به صورت های مختلف در صدور حکم درباره اسیر مورد استناد برخی از فقهای مسلمان قرار گرفته است.

بنوقریظه, روش تحلیل اسناد- متن, زبیر بن باطا, کشتن اسیر