محبوبه پاکدل - دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمدرضا بیات - استادیار، گروه فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تدئوس متز با ارائه نظریه ای غیرنتیجه گرایانه در معنای زندگی کوشیده است تا تبیین جامعی از معناداری زندگی بیشتر انسان ها ارائه دهد. نظریه وی بر سه مولفه استوار است: (۱) مولفه انفسی، یعنی «گرایش مثبت ساحت عقلانی» انسان ها به ارزش های آفاقی؛ (۲) مولفه آفاقی، یعنی ارزش های برخاسته از خوبی، حقیقت و زیبایی به عنوان بسترهای معنابخش؛ و (۳) ارائه راه های تشخیص ارزش های آفاقی معنابخش. در این مقاله، با روش تحلیلی-انتقادی، ابتدا نظریه متز و مولفه های آن تبیین خواهد شد. سپس مهم ترین انتقادات به دو مولفه انفسی و آفاقی نظریه متز ارائه می شود که این انتقادها از این قرارند: (۱) دفاع از معنابخشی نگاه نتیجه گرایانه به معنای زندگی، (۲) ناسازگاری نظریه متز با شهود انسان ها، (۳) عدم توجه آن به نقش جنبه های عاطفی در معناداری زندگی، (۴) معنابخشی برخی شروط ضروری، (۵) تردید در معنابخشی شروط اساسی، (۶) ناتوانی شروط اساسی از تبیین معناداری برخی کارهای هنری، و (۷) عدم توجه به معناداری کنش های ربات های هوشمند. در ادامه نشان داده می شود که اگرچه متز توانسته به بسیاری از انتقادات پاسخ دهد، ولی به معناداری کنش های ربات های هوشمند توجه نکرده است. اگر بتوان توان محاسباتی در ربات های هوشمند را از قابلیت های ساحت عقلانی انسان شمرد، می توان حدی از ساحت عقلانی را در آن ها پذیرفت و بدون نیاز به فرارفتن از ساحت حیوانی از معناداری کنش های ربات های هوشمند نیز دفاع کرد.

تدئوس متز, معنای زندگی, نظریه غیرنتیجه گرایانه, ساحت عقلانی, شروط اساسی وجود انسان