احسان فدائی - دکتری قرآن و روان شناسی جامعه المصطفی العالمیه
محمد کاویانی - عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
محمد امینی تهرانی - عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه

هدف پژوهش حاضر ارائه «الگوی مفهومی انگیزش مبتنی بر قرآن» با بررسی مفاهیم استخراج شده از قرآن کریم بود. سوال اصلی پژوهش عبارت بود از: «الگوی مفهومی انگیزش قرآن بنیان چیست؟». این پژوهش از نوع تحقیقات بنیادی−توسعه‎ای به شمار می‎رود و روش کیفی مورد استفاده در این پژوهش، «تحلیل محتوای کیفی» بود که در آن متن آیات کل قرآن (جامعه آماری) بررسی و مضمون های مربوط به «الگوی مفهومی انگیزش» به عنوان نمونه (بالغ بر ۲۷۰۰ آیه) شناسایی شد. سپس با مراجعه به تفاسیر، طبقه بندی مفهومی، کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت و محقق در راستای ارائه الگویی جامع پس از کدگذاری به سه مضمون پایه اعم از «علی»، «ساختاری» و «پیامدی» رسید. یافته ها در بخش مضمون علی متشکل از مقوله وادارنده بیرونی و درونی ۲۹ مولفه، بازدارنده بیرونی و درونی با ۱۶ مولفه طراحی شد. در مضمون ساختاری دو مقوله شناختی با ۴ مولفه اصلی و تمایلات رفتاری با ۱۱ مولفه ارائه و در مضمون پیامدی در مقوله های فردی ۹ مولفه، خانوادگی ۵ و اجتماعی ۱۰ مولفه طراحی شد. روایی و اعتبار این الگو در مرحله اولیه توسط هفده نفر از کارشناسان مورد بررسی قرار گرفت. مقدار cvr و cvi نشان دهنده روایی محتوایی این الگوی مفهومی است. نتایج نشان داد الگوی مفهومی انگیزش قرآن بنیان با مفهوم انگیزش در روان شناسی معاصر از حیث ماهیت، مبانی روان شناختی، ساختارهای شناختی−رفتاری، عوامل موثر و روش سنجش متفاوت است.

الگو, انگیزش, قرآن بنیان, تحلیل محتوای کیفی