علی توکلی - دانشیار، گروه حمل ونقل، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
محمد حمیدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

فارغ از ویژگی های پیوندها و تقاطعات، ساختار شبکه معابر و نحوه ی آرایش آن ها بر ایمنی تردد موثر است و این موضوعی است که در حوزه ایمنی ترافیک، کمتر به آن پرداخته شده است. در این مطالعه برای اولین بار در کشور با تعریف یک شاخص کمی از وضعیت شبکه، اثر آن روی ریسک تصادفات ۱۷۸ ناحیه ی ترافیکی شهر مشهد دیده شده است. به این منظور با استفاده از داده های تصادفات سال های ۸۵، ۸۶ و ۸۷، شاخص های همپیوندی، اتصال، انتخاب، آنتروپی، خوانایی و سایر متغیرهای توصیفی ازجمله متوسط مالکیت خودرو، کیلومتر وسیله ی نقلیه ی طی شده، تعداد تقاطعات و تراکم شبکه معابر، به برازش مدل های پیش بینی تصادفات به روش بیزی پرداخته شد. به منظور بررسی و مقایسه توانایی شاخص های چیدمان فضا در بهبود مدل های پیش بینی تصادفات از مدل پواسون لگ-نرمال و برای در نظر گرفتن اثر همبستگی های فضایی از مدل BYM با توزیع پیشین خود همبسته ی شرطی (CAR) استفاده شد. درنهایت با استفاده از مدل نهایی انتخاب شده ریسک وقوع تصادفات نواحی ترافیکی برآورد گردید. نتایج حاصل نشان داد که به کارگیری متغیرهای توصیف کننده ی الگوی شبکه معابر منجر به بهبود مدل های پیش بینی تصادفات می گردند. عملکرد شاخص اتصال نسبت به سایر متغیرهای کمی ساز الگوی شبکه معابر بهتر بود و در نظر گرفتن همبستگی فضایی نواحی ترافیکی، قدرت پیش بینی مدل را بهبود بخشید. نتایج حاکی از آن است که شاخص های همپیوندی، اتصال و خوانایی با ریسک تصادفات رابطه ی مستقیم و آنتروپی و انتخاب رابطه ی معکوس دارند. بدین معنی که هر چه الگوی شبکه معابر از حالت درختی (نامنظم) خارج شده و شطرنجی تر (منظم تر) می گردد ایمنی تردد در آن کاهش می یابد. از این دستاورد می توان در طراحی شبکه معابر جدید بهره جست و از ابتدا با چیدمانی مناسب تر برای معابر، شبکه ای ایمن تر ساخت.

الگوی شبکه معابر, چیدمان فضا, ریسک تصادفات درون شهری, مدل های بیزی, Space Syntax