ناهید بنی اقبال - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
آزاده حیدری - دانشجوی دکتری کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

هدف پژوهش: در مرحله اول، بررسی آماری موضوعات و شاخص های مطرح شده توسط سیاحان انگلیسی در سفرنامه هایشان و در مرحله دوم بررسی وضعیت شخصی سیاحان در هنگام ورود به ایران، از جمله سال تولد و وفات، زمان ورود، مسیر حرکت، وسایل سفر، آثار مکتوب آنها و ... می باشد. روش پژوهش: تحلیل محتوای موضوعی و کمی سفرنامه های ترجمه شده سیاحان انگلیسی درباره ایران است که در قالب سنجش فراوانی مقوله ها، با بیان عددی ارائه می شود. جامعه پژوهش: سفرنامه های سیاحان انگلیسی است که در طول قرون مختلف به ایران آمده اند و سفرنامه هایشان تا سال ۱۳۸۴ (سال انجام پژوهش) به فارسی ترجمه شده است. جامعه آماری پژوهش را ۶۰ عنوان سفرنامه، از ۶۴ سیاح انگلیسی، تشکیل داد که محتوای موضوعی آنها تحلیل و یافته ها در جداولی تنظیم شد. روش گردآوری اطلاعات: روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای (جستجوی سفرنامه ها در کتابخانه ها) و مطالعه دقیق سفرنامه ها، مستندسازی موضوعات در جداول موضوعی با استفاده از سرعنوان های موضوعی فارسی و مستندسازی اسامی سیاحان با استفاده از مستند مشاهیر ایران است. یافته­های پژوهش: در بررسی حاضر مشخص شده که سیاحان به وضعیت جغرافیایی ایران از جمله وضعیت آب و هوایی، درجه حرارت مناطق مختلف، تاریخ شهرها و روستاها و موقعیت جغرافیایی آنها توجه بیشتری داشته اند و این موضوعات بیشترین بسامد را در سفرنامه های این سیاحان به خود اختصاص داده است. (۲۳۷۶ مورد در این باره ذکر شده است). موضوع «اماکن خاص»، در واقع اعلام مکان، ۱۰۱۶ مورد توسط سیاحان ذکر شده است. پس از آن موضوع «کوه ها و دره ها»، با ۷۹۷ مورد در رتبه سوم است. با مطالعه اطلاعات شخصی این گروه سیاحان، مشخص می شود که بیشترین تعداد سیاحان انگلیسی در دوران حکومت قاجاریه (۴۸ نفر)، در طول حکومت ناصرالدین شاه قاجار (۱۶ نفر)، در طول قرن ۲۰ (۳۳ نفر)، و در طول سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۵۰ (۲۶ نفر) به ایران آمده اند. با مطالعه مسیر سفر سیاحان به ایران، علاوه بر تعیین مسیر ورودی و خروجی آنان، مشخص شد که بیشترین شهری را که سیاحان بازدید کرده اند، تهران است و شهرهای اصفهان با ۳۱ مرتبه و قزوین با ۲۷ مرتبه، در جذب سیاحان، رتبه دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند.

ایران, سیر و سیاحت, سفرنامه ها, سفرنامه های انگلیسی