نوید قوی پنجه - دانشجوی دوره دکتری تغذیه دام، گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
محمد حسن فتحی نسری - استاد، گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند

رقابت خوراک دام با غذای انسان یکی از چالش­های اصلی در پایداری سیستم­های تولید دامی است و از این منظر، شناسایی و تعیین ارزش غذایی ضایعات کشاورزی به عنوان جایگزین در تغذیه دام، اهمیت دارد. پژوهش حاضر به منظور تعیین ارزش غذایی، ترکیبات فنلی و فراسنجه­های هضم برون­تنی ضایعات مختلف گیاه زرشک انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: (۱) یونجه خشک، (۲) شاخه زرشک، (۳) برگ قبل از برداشت میوه، (۴) برگ پس از برداشت میوه و (۵) مخلوط شاخه و برگ (به نسبت ۶۰ به ۴۰) بود. نمونه­های ضایعات حاصل از برداشت محصول زرشک، به صورت دستی تهیه شده و در معرض آفتاب خشک شد. ترکیب شیمیایی و ترکیبات فنلی نمونه­ها پس از آسیاب شدن، بر اساس روش­های استاندارد آزمایشگاهی تعیین شده و مقدار گاز تولیدی در زمان­های ۲، ۴، ۸، ۱۶، ۲۴، ۴۸، ۷۲ و ۹۶ ساعت ثبت شد. نتایج مشخص کرد میزان ماده خشک، ماده آلی و خاکستر در بین تیمارهای آزمایشی یکسان است. بالاترین میزان پروتئین خام ضایعات حاصل از برداشت زرشک در برگ مشاهده شد، همچنین بخش عمده تانن موجود در ضایعات زرشک از نوع قابل هیدرولیز بود. گرچه ثابت نرخ تولید گاز (c) در بین تیمارها یکسان بود، اما بیشترین پتانسیل تولید گاز (b) در برگ زرشک مشاهده شد (۰۵/۰>p ). بازدهی تخمیر خوراک، قابلیت هضم ماده آلی، انرژی قابل سوخت و ساز و انرژی خالص شیردهی نیز در برگ زرشک بالاتر از یونجه خشک بود (۰۵/۰>p ). به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد ضایعات حاصل از برداشت زرشک (به جز شاخه) ارزش غذایی قابل قبولی داشته و با توجه حجم زیاد آن در استان خراسان جنوبی، امکان تهیه در مقیاس صنعتی و هزینه کمتر از یونجه، می­توان با تحقیقات بیشتر از آن به عنوان جایگزین بخشی از علوفه­های مرسوم نظیر یونجه خشک در جیره نشخوارکنندگان استفاده نمود.

تولید گاز, زرشک, فرآورده های فرعی کشاورزی, هضم برون تنی