راضیه خیری - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی،گروه جغرافیا، دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران
فیروز مجرد - دانشیار اقلیم شناسی،گروه جغرافیا، دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران
بهمن فرهادی - استادیار آبیاری و زهکشی،گروه مهندسی آب، دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران
جعفر معصوم پور سماکوش - دانشیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران

با توجه به محدودیت های دسترسی به منابع آب در ایران و به منظور برنامه ریزی و مدیریت بهره وری آب در بخش کشاورزی، آگاهی از میزان تبخیر و تعرق گیاهان تحت تاثیر تغییر اقلیم بسیار اهمیت دارد. هدف این مطالعه، بررسی تغییرات تبخیر و تعرق گندم آبی پاییزه در ایران تحت شرایط تغییر اقلیم به منظور انجام برنامه ریزی های سازگار با شرایط اقلیمی آینده بود. به این منظور، با استفاده از داده های مدل گردش عمومی جو CCSM۴ و با توجه به طول دوره رشد و ضریب رشد گیاهی محصول گندم آبی، مقادیر تبخیر و تعرق محصول در دوره پایه ۲۰۰۵-۲۰۲۰ و دو دوره آینده (۲۰۶۰-۲۰۲۱ و ۲۰۶۱-۲۱۰۰) در دو سناریوی RCP۴.۵ و RCP۸.۵ برآورد، نقشه-های مربوطه تهیه و الگوهای فضایی پدیده بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد، تبخیر و تعرق گندم آبی پاییزه در ایران در دوره آینده در مقایسه با دوره پایه حدود ۶ درصد افزایش خواهد یافت که این افزایش در آینده دور (۲۰۶۱-۲۱۰۰) بیشتر از آینده نزدیک (۲۰۲۱-۲۰۶۰) و در ماه های مختلف دوره کشت در سناریوی RCP۸.۵ بیشتر از سناریوی RCP۴.۵ خواهد بود. بیشترین مقدار ماهانه تبخیر و تعرق در سناریوهای RCP۴.۵ و RCP۸.۵ مربوط به ماه مه به ترتیب به میزان ۱۵۳ و ۱۶۲ میلی متر است. ماه-های اکتبر و نوامبر که ماه های آغازین دوره کشت هستند نیز کمترین میزان افزایش تبخیر و تعرق را در آینده به میزان تقریبی ۱۴ میلی متر خواهند داشت. مقدار تبخیر و تعرق گندم آبی در دوره رشد در سطح کشور از ۳۳۰ تا ۹۷۱ میلی متر در دوره پایه تا ۳۴۰ تا ۱۰۲۵ میلی متر در آینده دور در سناریوی RCP۸.۵  متفاوت است. افزایش تبخیر و تعرق در آینده بسیاری از برنامه ریزی ها را در زمینه تامین آب محصول گندم در کشور به چالش خواهد کشید؛ ازاین رو لزوم توجه به نیاز آبی در سال های آینده به خصوص در ماه های آوریل و مه که اوج فعالیت و رشد گیاه و زمان حداکثر نیاز آبی است، ضروری است.

تبخیر و تعرق, گندم آبی پاییزه, ایران, ضریب رشد گیاهی, مدل گردش عمومی CCSM۴