امیر فرحزادی - نویسنده مسئول: دانشجوی دکترا، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
محمدرضا عسکرانی - دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

امامان شیعه(ع) برای ترویج معارف اسلامی، آموزه های دینی و غیردینی را در هر مکان و زمانی که مقدور بود، به پیروانشان آموزش می دادند. نظام آموزشی به عنوان بخشی از ساختار تمدن اسلامی، موتور محرک و ظرفیتساز شکل گیری و تعالی فرهنگ و تمدن اسلامی را برعهده دارد؛ اما باتوجه به انتقاداتی که نسبت به غیرفعال بودن نظام آموزشی امامیه و دستاوردهای آن درسده های نخستین اسلامی وجود دارد، ضمن دفاع از وجود آن باید به نقش آن در ظرفیتسازی فرهنگ و تمدن اسلامی پرداخت. این که شیعیان در تاسیس مراکز علمی وام دار دیگران بوده اند و یا نو آوری به خرج داده اند، مسئله ای است که این مقاله با هدف بررسی تاثیر این مراکز در تمدن اسلامی طی سده های نخست هجری به آن می پردازد. نویسندگان با رویکرد «توصیفی تحلیلی» و با روش کتابخانه ای در صدد پاسخگویی به این سئوال هستند که نهادهای علمی و آموزشی شیعیان درپنج قرن نخست چه نقش و جایگاهی در تمدن اسلامی داشته اند؟به نظر میرسد که شیعیان به دلیل نیاز به تعلیم آموزه ها و مبانی اعتقادیشان در یک گستره جغرافیایی غیرشیعی، باتکیه توانسته اند در عرصه علم آموزی و تحقیقات علمی، حضور فعالی پیدا کرده و از طریق پایه گذاری مراکز علمی نام آور، فعالیت های نوآورانه علمی در جهان اسلام را توسعه داده و حیات و هویت فرهنگی و تمدنی تشیع را تداوم بخشند.

تشیع, مراکز آموزشی, موسسات علمی, تمدن اسلامی