مجید کریم پور ریحان - عضو هیئت علمی مرکز بین المللی تحقیقات بیابان دانشگاه تهران
محمدکیا کیانیان - عضو هیئت علمی دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان
فاطمه چشم براه - دانشجوی کارشناسی دانشکده کویرشناسی دانشگاه سمنان

وجود صدها آثار و شاهکار معماری و طراحی بی نظیر سازه های کویری در شهرهای و روستاهای کویری و بیابانی ایران مانند یزد، کرمان، کاشان، اصفهان و غیره بیانگر آن است که انسان ها در طول تاریخ با توجه به قدمت حضورشان، مشاهده پتانسیل زیست انسانی و با توجه به تکنیک در دسترس، بنیان زندگی اجتماعی را بنا نهاده و اقدام به ساخت انواع سازه های معماری خاص شرایط منطقه پرداختند. شرایط آب و هوایی در کویر دشوار است اما با طراحی های همساز با اقلیم و دیگر موارد در این مناطق، گذشتگان بر شرایط دشوار آن فایق آمده و زندگی در این مناطق را آسان نموده اند. در حال حاضر طراحی های نامناسب بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیمی در بعضی نقاط موجب شده تا مردم با این تصور که زندگی در این مناطق بسیار دشوار است، حاشیه کویرها را ترک کرده به مناطق با شرایط آب و هوایی مناسب تر کوچ کنند. از این رو تصمیم گرفتیم تا به بررسی و شناسایی ویژگی برخی سازه های کویری مانند آسیاب های کویری، بادگیرها، آب انبار، قنات ها، خانه های خورشیدی، بازارها و کاروانسراها - که در گذشته مناسب شرایط اقلیمی ساخته شده اند-، بپردازیم، تا نشان دهیم که با ساخت مناسب این سازه ها مانند خانه ها، قنات ها، آب انبارها، بادگیرها در حال حاضر متناسب با پتانسیل های زیستی و اقلیمی منطقه و حفظ و نگهداری این سازه ها - به خصوص قنات ها که از ابداعات قدیمی ایرانیان می باشد- می توان همانند گذشته به زندگی در این مناطق ادامه داد و در جهت احیای این مناطق باشکوه که از نظر معماری و مهندسی بی نظیر هستند، اقدام نمود.

معماری سازه های کویری، چالش ها و فرصت ها، مناطق بیابانی ایران