شبنم فتحی سوگلی تپه - دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
مهدی مرتضوی - دانشیار گروه باستان شناسی و پژوهشکده علوم باستان شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
فریبا موسی پور نگاری - استادیار گروه باستان شناسی و پژوهشکده علوم باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

دشت سیستان از دیرباز به واسطه دارا بودن منابع آبی فراوان یکی از مناطق مهم جهت استقرارگزینی انسان ها بوده است. تا کنون مطالعه جامعی راجع به ارتباط بین منابع آبی و محوطه ها انجام نگرفته است، از این رو هدف کلی پژوهش حاضر؛ بررسی رابطه متقابل محوطه های دوره هخامنشی و محیط طبیعی و به طور خاص نحوه استقرارگزینی محوطه ها بر اساس مولفه آب است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی- تاریخی انجام گرفته و برای نیل به این مقصود از نرم افزار GIS استفاده شد. به منظور دست یابی به اهداف پژوهش پس از مطالعه شرایط محیطی، شش متغیر شامل: نوع منابع آبی، فاصله از منابع آبی، شیب زمین، نوع خاک، زمین شناسی و وسعت محوطه ها بررسی شدند و نتایج به دست آمده، گویای نقش موثر منابع آب سطحی در مکان گزینی و وسعت محوطه ها است. وجود منابع آبی، شیب ملایم و به تبع آن، سهولت سرازیری آب در مناطق مختلف دشت، ظرفیت ایجاد کانال های انشعابی جهت حفظ فاصله مناسب از رودخانه که از خصوصیات مخروط افکنه ها می باشند و همچنین، استقرار روی تراس رودخانه ای جهت دوری از خطر سیلاب از جمله عواملی هستند که موجب می شدند این منطقه علی رغم فقدان سفره های آب زیرزمینی و وابستگی مردم به منابع آب سطحی، تبدیل به یکی از مناطق جاذب جمعیت گردد.

دشت سیستان, دوره هخامنشی, محیط جغرافیایی, منابع آبی