مسعود پارسی نژاد - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
امید رجا - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
بهداد چهره نگار - مسوول واحد هیدروانفورماتیک ستاد احیای دریاچه ارومیه، دانشگاه صنعتی شریف

در سالهای گذشته، مطالعات متعددی برای برآورد تبخیرتعرق گیاهان به روشهای مختلف در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه و یا به صورت موضعی انجام شده است. در بسیاری از این مطالعات امکانسنجی برآورد مصرف واقعی آب با الگوریتمهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته شده است. در حالیکه هدف از انجام این مطالعه استخراج یک نتیجه کاربردی در راستای تحقق اهداف احیای دریاچه ارومیه بود. مقادیر تبخیرتعرق برآورد شده از تصاویر ماهواره ای با استفاده از الگوریتم SEBAL و مقایسه آن با مقادیر بارندگی در پهنههای مختلف به منظور مکانیابی مناطق تحت آبیاری انجام شد. از نتایج این بررسی مناطق با مصرف بالای آب (Hot_Spots) در سطح حوضه استخراج شد. این مناطق میتواند معرف مناطق با حداکثر پتانسیل صرفهجویی آب باشند. مقادیر برآورد شده تبخیرتعرق واقعی (ETa) با استفاده از تصاویر ماهوارهای در مقایسه با مقادیر بارندگی (P-ETa=باران مازاد بر مصرف (+) یا نیاز خالص آبیاری (-)) برای سال­های زراعی ۲۰۱۴-۲۰۱۳ و ۲۰۱۵-۲۰۱۴ در پهنههای مختلف حوضه استخراج شد. بررسی­ها نشان داد در نواحی غربی (دشت ارومیه) و جنوب شرقی دریاچه (دشتهای میاندوآب و مهاباد) و در قسمت­هایی از مناطق شمال شرقی و شمال غربی (سراب و سلماس) مقادیر مصرف واقعی بهمراتب بیشتر از میزان بارندگی بوده که بیانگر سطح بالای اراضی تحت آبیاری در این مناطق است. بررسی نقشههای کاربری اراضی نیز تراکم بالای اراضی تحت آبیاری را در این مناطق نشان میدهد. درنتیجه، شناسایی مناطق تحت آبیاری و دارای پتانسیل بالای صرفهجویی میتواند برای پیادهسازی و اجرای طرحهای الگویی (pilot) صرفهجویی مصرف آب و در راستای تامین حقابه از دست رفته دریاچه راهگشا باشد.

تبخیرتعرق, SEBAL, مناطق پرمصرف, صرفه جویی, حوضه آبریز دریاچه ارومیه