سعید گراوند - استادیار دانشگاه تربیت معلم آذربایجان

دهرمه بنیادی ترین مفهوم در تفکر دینی آسیای شرقی است که ریشه در تاریخ هندوئیسم دارد. این مفهوم در وداها، بیشتر به معنای قانون و شریعت و در متون و ادبیات دوره های بعد به معنای فضیلت، عدالت، معیار، وظیفه و تکلیف شرعی است. اما در تفکر بودایی، دهرمه حقیقتی است در باب وضعیت و کارکرد جهان که می تواند به علت و ماهیت رنج انسان پاسخ گوید و تمایلات شرارت آمیز موجود در همین جهان را به پایان برساند. از این رو در بودیسم، جهان متشکل از دهرمه هایی است که بنیاد حقیقت را تشکیل می دهند. نگارنده در این نوشتار، ابتدا به سابقه و آثار و عناصر مفهوم دهرمه در سنت دینی هند پرداخته، سپس تاریخ، معانی مختلف، تنوع و طبقه بندی دهرمه ها و در نهایت مفهوم دهرمه را در سنت مهایانه و هینه یانه مطرح کرده، تفاسیر مختلف این دو جریان را در باب دهرمه بررسی نموده است.

دهرمه, بودیسم, مهایانه, هینه, پرجنا