احمد بهشتی - استاد دانشگاه تهران
حمیدرضا خادمی - دانشجوی دکتری فلسفه مرکز تربیت مدرس دانشگاه قم

بنیادین بودن تبیین ابن سینا به منزله ی مبنایی ترین رهیافت فلسفی به فرایند وحی، که بیش ترین بازخوردها و تاثیرات را در سایر متفکران بعد از خود تا به امروز داشته است، ضرورت نگارش مقاله ی حاضر به حساب می آید. ابن سینا بیان می دارد که نفس ناطقه وجه امتیاز انسان از سایر موجودات است. نفس ناطقه وی را بر درک کلیات و حقایق عقلی توانا می سازد، بنابراین هنگامی که مساله ی وحی را به مثابه ی نوعی معرفت مد نظر قرار می دهد به ناچار می بایست تبیین کند که نفس چگونه از طریق قوای خویش به معرفت وحیانی نائل می گردد. وی مدعی است وحی صرف نزول فرشته یا مکالمه ی الاهی با پیامبر نیست، بلکه حاصل تکامل و تعالی نفس نبوی به عالم قدسی است، بدین سان که نخست قوه ی نظری تکامل یافته ی نفس نبوی است که قادر به اتصال با عقل فعال (روح القدس) و ادراک معانی کلی می شود و سپس قوه ی خیال وی از چنین قدرتی برخوردار است که می تواند اصول کلی را با حفظ اصل وجود و سنخیت و تناسب آن، به صورت خیالی و حسی تنزل داده و در نتیجه کلام خدا را بشنود و فرشتگان الاهی را ببیند. مساله ی دیگری که ابن سینا در این زمینه به تحلیل آن می پردازد معجزه است. معجزه از نظر ابن سینا محدود به افعال خارق عادت انبیا نیست. از نظر او، اصل وحی نیز خود نوعی معجزه است، بنابراین معجزه یکی از اجزا و عناصر مبحث نبوت است که قابلیت تحلیل فلسفی دارد.

معرفت وحیانی, تکامل نفس نبی, نگارگری خیال, عقل فعال, معجزه