حسین شیخ رضایی - استادیار پژوهشکده ی حکمت و فلسف هی ایران
ابوتراب یغمایی - دانشجوی دکترای پژوهشکده ی حکمت و فلسف هی ایران

هاوارد سنکی اخیرا استدلال کرده است که واقع گرایی علمی با امکانی بودن نظریه های علمی سازگار است و بنابراین مستلزم گریزناپذیری نظریه های علمی نیست. وی اضافه می کند اگر واقع گرایی علمی با نظریه ی اعتمادگرایانه ی روش همراه شود، نوعی گریزناپذیرگرایی را به بار می آورد. در این مقاله، ابتدا صورت بندی سنکی از واقع گرایی علمی و دفاع وی از آن مورد بحث قرار می گیرد. سپس به بررسی ارتباط واقع گرایی علمی و گریزناپذیری از نگاه سنکی خواهیم پرداخت. استدلال خواهد شد که اولا ملاک سنکی برای تمایز گریزناپذیری از امکانی بودن با ملاک پیشنهادی هکینگ، که سنکی قصد توسعه ی آن را داشته، متفاوت است. ثانیا واقع گرایی علمی، خود، مستلزم نظریه ی اعتمادگرایانه ی روش است. بنابراین واقع گرایی علمی متعهد به نوعی گریزناپذیری است. در قسمت آخر، ابتدا خطوط کلی چارچوبی جامع که از سوی نویسندگان برای بحث گریزناپذیر- امکانی بودن پیشنهاد شده ارائه خواهد شد. آن گاه رابطه ی واقع گرایی علمی با گریزناپذیری در قالب این چارچوب بررسی می گردد. نتیجه ی نهایی آن است که نسخه ی گریزناپذیرگرایی مورد نظر، بسته به آن که واقع گرای علمی متعهد به تکثرگرایی روش علمی باشد یا خیر، متفاوت خواهد بود.

۱. گریزناپذیرگرایی علمی ۲. امکانی گرایی علمی ۳. واقع گرایی علمی ۴. نظریه ی اعتمادگرایانه ی روش ۵. هکینگ ۶. سنکی