کیوان خلیلی - استادیار /گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه
فرشاد احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد/ مهندسی منابع آب. دانشگاه تبریز
یعقوب دین پژوه - دانشیار / گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز
جواد بهمنش - دانشیار /گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه

تعیین الگوی مناسب یکی از مسائل مهم در مدل سازی و پیش بینی سری های زمانی، با توجه به مکانیسم سیستم مورد نظر است. اغلب، بدون بررسی خطی یا غیرخطی بودن سیستم از مدل های رایج خطی سری زمانی استفاده می شود. در این تحقیق فرآیند جریان رودخانه های نازلوچای، شهرچای و باراندوزچای واقع در استان آذربایجان غربی و غرب دریاچه ارومیه با آزمون غیرخطی BDS در سه مقیاس زمانی (سالانه، ماهانه و روزانه) بررسی شده است. ایستا بودن سری های زمانی شرط اساسی در این روش بوده که بدین منظور از آزمون های ADF و KPSS استفاده شده است. طبق نتایج حاصله هرچه مقیاس زمانی کوچک تر می شود، درجه غیرخطی بودن افزایش می یابد. به طوری که برای سری های سالانه (به دلیل خطی بودن نتیجه آزمون) می توان از مدل های خطی نظیر خانواده ARMA در سطح معنی داری قابل قبول استفاده کرد. در حالی که برای افزایش دقت پیش بینی سری های ماهانه و روزانه جریان رودخانه های مورد مطالعه بایستی از مدل های غیرخطی مانند Bilinear، TAR و ARCH استفاده کرد. مدل های مناسب خطی و غیرخطی برای سری های زمانی هر رودخانه در مقاطع زمانی مختلف بر اساس نتایج آزمون BDS تعیین و الگو های پیشنهادی ارائه شده است.

آزمون ADF, آزمون BDS, آزمون KPSS, ایستا, سری زمانی, غیرخطی