مهسا واعظ تهرانی - دانشجوی دوره دکترا /سازه های آبی، گروه مهندسی آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
جمال محمد ولی سامانی - دانشیار /گروه مهندسی آب، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مجید منتصری - استادیار / گروه مهندسی آب، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

پیش بینی مقدار رسوبات ورودی به مخازن سدها و نحوه توزیع و تجمع آن دارای اهمیت و پیچیدگی بالایی در طرح و بهره برداری مناسب چنین سازه های آبی است. روشهای ریاضی و تحلیلی متعدد و پیچیده ای برای شناخت فرآیند رسوب و برآورد رسوبات ورودی و نحوه رسوبگذاری آن در مخازن سدها ارائه گردیده است.  تحلیل رسوب در مخازن سدها بر اساس چنین روش هایی همواره توام با خطای نسبی بوده که این برآورد خطای نسبی به عنوان  Uncertainty (عدم قطعیت) در علوم مهندسی شناخته می شود. وجود عدم قطعیت در بر آورد پارامترهای طراحی سازه های آبی، یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت مورد انتظار چنین سیستم هایی بوده و به کمیت درآوردن منابع عدم قطعیت می تواند یک گام اولیه و اصلی در تجزیه و تحلیل قابلیت اطمینان در عملکرد یک سازه آبی باشد. در طرح سیستم مخازن ذخیره (سدها)، تحلیل رسوب ورودی به مخزن جهت برآورد حجم مرده سد و نحوه ته نشینی رسوبات در سد از معیار های اساسی طراحی به شمار رفته و منابع خطا یا عدم قطعیت در چنین تحلیلی می تواند ناشی از عدم امکان پیش بینی قطعی جریان ورودی، میزان رسوب، نوع رسوب و .... به مخزن باشد. در این تحقیق از روش هار (Harr)  جهت تعیین میزان عدم قطعیت رسوبات متراکم شده مخزن در طول زمان (۱۵، ۳۰ و ۴۵ سال بعد از بهره برداری) در کل دوره آماری و دوره آماری خشک و تر استفاده شده است،  به علاوه آنالیز حساسیت برای تعیین اهمیت فاکتور های مختلف عدم قطعیت رسوبات مخزن انجام گرفته است. در این مطالعه سیستم مخزن ذخیره شهرچای در منطقه آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفته و عدم قطعیت رسوبات تراکمی مخزن و تاثیر هر فاکتور عدم قطعیت روی رسوبات تجمعی مخزن در دو دوره آماری ذکر شده به دست آمده است. نتایج نشان می دهد دبی سالیانه جریان و بار رسوب از مهمترین فاکتور های تعیین کننده عدم قطعیت حجم رسوبات سالانه مخزن و درصد رسوبات و راندمان تله اندازی دارای اهمیت کمتری می باشند. همچنین در این روش عدم قطعیت رسوبات تراکمی مخزن در کل دوره آماری ۳۸۴/۰ و در دوره آماری خشک و تر ۲۴۴/۰ به دست آمده است.

رسوب مخزن, روش هار, تحلیل عدم قطعیت