سید قاسم زمانی - استاد حقوق بین الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
پویا برلیان - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

یکی از اصول مهم حقوق بین ­الملل آب، اصل "بهره ­برداری معقول و منصفانه " بوده که به موجب آن هر دولتی که در حریم رودخانه واقع است مشمول سهمی معقول و منصفانه در استفاده سودمند از منابع آبی مشترک می باشد. در نتیجه تخصیص و تسهیم حقوق و اختیارات دولت­ های ذی­نفع در بهره­برداری از منابع آبی مشترک بر مبنای مفهوم چند وجهی و پیچیده انصاف صورت می­ گیرد. پرسش اصلی مقاله این­ است که اصل بهره­ برداری معقول و منصفانه از منابع آبی مشترک در حقوق و رویه بین ­المللی از چه مفهوم و قلمروی برخوردار می­ باشد و روند تحولات آن چگونه بوده است؟  این اصل بعنوان رکن اصلی نظام حقوق بین الملل آب در مقام قاعده حقوق بین ­الملل عرفی بوده و در اسناد بین­ المللی گوناگونی گنجانده شده است. اصل موصوف به همراه دیگر اصول حاکم در این حوزه قادر است با پدید­آوردن سیستمی قانونمند برای دولت ­ها، روند اختلافات میان دولت­ ها در حوزه مدیریت منابع آبی مشترک را مهار و کنترل نماید. این مقاله با بهره ­گیری از منابع کتابخان ه­ای، اینترنتی، اسناد بین­ المللی و با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، مفهوم و قلمرو اصل بهره ­برداری معقول و منصفانه در آیینه حقوق بین­ الملل مورد بررسی قرار می گیرد.

اصل بهره برداری معقول و منصفانه, اصل انصاف, اصل منع ایراد آسیب مهم, حقوق بین الملل آب, منابع آبی مشترک