سارا یوسفی خواه - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
روح الله قاسمی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

هدف مقاله بررسی این موضوع است که در چه گفتمانی مسائل اجتماعی مرزنشینان، پرابلمتیک نمی شود. در بخش مبانی، نظریه­ی شرق­شناسی (داخلی) را به منظور تببین پرابلماتیک نشدن مسائل اجتماعی انتخاب کرده­ایم. طبق این نظریه، رویکرد کلی مرکز، دیگری­سازی در مناطق پیرامونی (مرزی) است و با ایجاد دوگانه­ها (زبانی، قومیتی و دینی)، دست به امنیتی­سازی فضا و اجرای سیاست همسان­سازی می­زند. روش کلی تحقیق روش تاریخی-اسنادی است. بررسی بازنمایی رسانه­ای نشان می­دهد که از ۷۸۱ مورد جستجو (از ۱۳۷۹ تا ۱۴۰۰)، بیشترین اخبار در مورد حوزه­ی اقتصادی با ۴۵۶ خبر (۵۸%)، پس ازآن حوزه­ی امنیتی با ۲۸۳ خبر (۳۶%) و سپس حوزه­ی اجتماعی و فرهنگی مرزنشینان تنها با ۲۸ خبر (۳.۵%) قرار دارد که خود نشانی از مسئله نبودن مسائل اجتماعی مرزنشینان است. طبق یافته­های تحقیق بزرگ­ترین مسائل اجتماعی مناطق مرزی: مهاجرت­های گسترده، وجود فقر چندبعدی، نرخ بی­سوادی بالا، وضعیت آموزشی و وضعیت بهداشتی-درمانی نامناسب است. مسئله اصلی در سیاست­های فعلی، در درجه­ی اول رویکرد دیگری­سازی است و در سطح پایین­تر تاکید بر عوامل و راهکارهای اقتصادی است. راهکارهای اقتصادی نیز به دلیل ضعف قوانین و نقص اجرایی، به موفقیت نرسیده­اند. پیشنهاد این پژوهش اتخاذ رویکرد تکثرگرا و توجه هم زمان به توانمندی­های درونی مناطق، روستاها و شهرهای مرزنشین چون توجه به اقتصاد کشاورزی، گسترش خدمات رفاهی (آموزشی و بهداشتی)، گسترش قابلیت­های فردی مردم و توجه به توسعه اجتماعی این مناطق است.

مرز, مسائل اجتماعی, دیگری, رسانه و امنیتی سازی فضا