مهرهای متبرک علی بن موسی الرضا)ع( در آستان قدس رضوی

آستان علی بن موسی الرضا(ع) در میان اماکن مذهبی ایران گسترده­ ترین شبکه دیوانی را داشته است. در این مجموعه از مهرهایی متنوع برای اعتباربخشی اسناد و مکاتبات استفاده شده است. یشتر این مهرها، مهر اسم متولیان امور جاری در آستان مقدس رضوی بوده است. در عین حال، چندین مهر به نام علی بن موسی الرضا(ع) نیز در دسترس است که می­تواند به ­عنوان مهر متبرک مجموعه به حساب آید. در مقاله پیش رو ویژگی­ های ظاهری و شیوه ترکیب سه نمونه از این مهرها بررسی شده است. این مهرها در دوره قاجار و در فاصله نزدیک به چهل سال (۱۲۷۲-۱۳۱۱ ه.ق) ساخته شده است. این پژوهش به شیوه تاریخی  تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ­ای نوشته شده است.بررسی و مقایسه مهرهای مذکور نشان می ­دهد که سجع یا عبارت روی آن ها از لحاظ محتوایی و ساختاری نسبتا مشابه یکدیگر انتخاب شده است. ابعاد نسبتا بزرگ و شکل محرابی یا تا جدار مهرها نیز بر اهمیت آنها صحه می­ گذارد، و شان معنوی آستان مقدس رضوی را نشان می­ دهد. همچنین در ترکیب این مهرها از خط نستعلیق و ثلث استفاده شده و خوشنویسی قاب اصلی آنها مبتنی بر قواعد پایه ترکیب در مهرهای متاخر اسلامی بوده است. مهرهای متبرک علی بن موسی الرضا(ع) در خط و ترکیب و ویژگی­ های ظاهری با مهرهای حکومتی سلاطین قاجار قابل تطبیق و مقایسه است.

Keywords:

علی بن موسی الرضا(ع) , مهر , خوشنویسی , آستان قدس رضوی , دوره قاجار