سیدمحمدجمال موسوی مشکات - دانشجوی دکتری تاریخ تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه.

در مطالعه و بررسی تکوین، رشد، زوال و افول تمدن ها، آن چه بیش از همه مهم می نماید، یافتن پاسخی برای چرایی و چگونگی سقوط و افول تمدن هاست که بیش ترین دغدغه ی صاحب نظران این حوزه را به خود اختصاص داده است. در این نوشتار تلاش شده تا عوامل سقوط جوامع و تمدن ها، از دید ابن خلدون به عنوان اندیشمندی مسلمان به بحث گرفته شود. ضمن مقدمه ای کوتاه و پس از معرفی ابن خلدون، فعالیت های وی، تعریف تمدن از دید او، به عوامل سقوط پرداخته شده است. از منظر ابن خلدون می­توان عوامل متعددی را در انحطاط و زوال تمدن ها و جوامع دخیل دانست، اما وی به طور مشخص بر دو عامل زوال عصبیت و اقتصاد تاکید می کند. در ذیل این دو، می توان عوامل دیگری را نیز شماره کرد که به نحوی از آن ها سرچشمه می گیرد. در نگاهی کلی می­توان این عوامل را در دو دسته­ی درونی و بیرونی طبقه بندی کرد.

تمدن , تمدن اسلامی, جوامع, سقوط, انحطاط, ابن خلدون