جهانبخش میرزاوند - استادیار بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زرقان،
رضا مرادی طالب بیگی - دانشجوی سابق دکتری زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

به منظور بررسی اثر روش های خاک ورزی (خاک ورزی رایج، کم خاک ورزی و بی خاک ورزی) و مدیریت بقایای گیاهی ذرت (حفظ بقایا و حذف تمام بقایا از سطح خاک) بر محتوای ماده آلی خاک، فراوانی کرم های خاکی و پاسخ عملکرد گندم، آزمایشی در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۳ به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در زرقان فارس اجرا شد. خاک ورزی رایج و حذف بقایا نسبت به خاک ورزی حفاظتی منجر به کاهش ۱۵ و هشت درصدی ماده آلی خاک در دو عمق صفر-۱۰ و ۱۰-۲۰ سانتی متری شد. در مقابل، حفظ بقایای گیاهی در خاک ورزی رایج نسبت به حذف بقایا منجر به افزایش ۲۷ درصدی محتوای ماده آلی خاک شد. بیشترین فراوانی کرم های خاکی در بی خاک ورزی و حفظ بقایا حاصل شد در حالی که خاک ورزی رایج و حذف بقایا نسبت به کم خاک ورزی و بی خاک ورزی فراوانی کرم های خاکی را ۱۷ درصد کاهش داد. هم چنین، بیشترین عملکرد دانه (۸۱۱۳ کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت گندم (۲۶/۴۰ درصد) به ترتیب در کم خاک-ورزی و خاک ورزی رایج با حفظ بقایای گیاهی ذرت حاصل شد. عملیات بی خاک ورزی و حفظ بقایا میزان عملکرد دانه گندم را نسبت به کم خاک ورزی بیش از ۴۰ درصد کاهش داد. به طور کلی در تناوب پیوسته گندم-ذرت جهت حفظ پتانسیل عملکرد گندم، بهبود حاصلخیزی خاک و افزایش فعالیت کرم های خاکی انجام عملیات کم خاک ورزی و نگهداری بقایای گیاهی ذرت در سطح خاک قابل توصیه است.

حفظ بقایا, حاصلخیزی خاک, خاک ورزی حفاظتی, کم خاک ورزی