حمید درویش نیا - استادیار، گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
صابر صادقی - دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

عقرب های کاذب بندپایانی کوچک با پراکنش وسیع از رده عنکبوتیان هستند و بیشتر در ریززیستگاههای سربسته و متنوع ازجمله غارها سکونت دارند. جانداران دارای پراکنش وسیع، به طور معمول تفاوت های ریختی نسبت به تنوع عوامل زنده و غیر زنده موجود در دامنه پراکنش خود نشان می دهند. در این پژوهش، تغییرات ریخت سنجی بین جمعیت های گونه Megachernes pavlovskyi در تعدادی از غارهای واقع در رشته کوه زاگرس بررسی شده است. تعداد ۹۵ نمونه متعلق به گونه یادشده جمع آوری شد؛ سپس اندازه گیری نسبت طول به عرض ۱۴ صفت ریختی - اندازشی آنها با تهیه اسلاید و عکس برداری با میکروسکوپ مجهز به دوربین و با کمک نرم افزار ImageJ انجام شد. تحلیل داده ها و تجزیه و تحلیل های آماری ANOVA، MANOVA، PCA و DFA و تحلیل خوشه ای صورت گرفت. نتایج به دست آمده از تحلیل ANOVA نشان داد در صفات نسبی مطالعه شده، بین ۱۲ صفت اختلاف معنی دار دیده می شود (p<۰.۰۵). تحلیل مولفه های اصلی منجر به استخراج سه مولفه معنی دار شد که ۹۸/۶۴ درصد واریانس را به خود اختصاص داده است. برای بررسی تفاوت های موجود بین جمعیت ها، نمودار پراکندگی جمعیت ها براساس مولفه های اصلی ترسیم و جدایی جمعیت های بت خانه و سراب از جمعیت های ملک و پلنگان مشخص شد؛ ولی بین جمعیت بت خانه و سراب و نیز جمعیت ملک و پلنگان هم پوشانی ریختی وجود دارد. به علت تفاوت فاکتورهای محیطی حاکم بر غارهای مطالعه شده و به دلیل تاثیرپذیری صفات ریختی از عوامل اکولوژیک، به طور احتمالی تفاوت های ریختی بین جمعیت های مطالعه شده از تفاوت ویژگی های زیستگاهی محل سکونت آنها نشئت گرفته است؛ بنابراین شبه عقرب ها با انعطاف پذیری ریخت شناختی، شانس بقای خود را در زیستگاههای مختلف افزایش می دهند.

انعطاف پذیری ریختی, نمودار پراکندگی, تحلیل مولفه اصلی, زیستگاه غاری, شبه عقرب ها